گواهینامه‌ی اختراع قراردادی دو جانبه است که بعد از شرح اختراع میان مخترع و دولت و قوه‌ی حاکمه به منظور حمایت از حقوق مادی و معنوی بسته می‌شود.

اختراع، محصول جدیدی است که در نتیجه‌ی فکر فرد یا افراد مخترع، و به منظور حل مشکل یک صنعت خاص ارائه می‌شود. البته هر ایده و فکری قابل ثبت نیست، اختراعاتی قابل ثبت هستند که نوآوری جدید داشته و در صنعت قابل استفاده باشند. نوآوری جدید همان ایده یا فکری است که پیش از این در صنعت مورد نظر مطرح نشده باشد و برای افراد داری مهارتِ عادی در این صنعت معلوم و آشکار نباشد. همچنین همه‌ی اختراعات کاربردی نیستند. اختراع کاربردی، اختراعی است که در رشته‌ای از صنعت قابل ساخت و استفاده باشد.

فرد یا افرادی که چنین محصولی تولید کرده باشند می‌توانند برای ثبت اختراع یا دریافت گواهینامه‌ی اختراع درخواست دهند. گواهینامه‌ی اختراع سندی است که توسط اداره‌ی مالکیت صنعتی و به منظور حمایت از اختراع صادر می‌شود. درواقع حق اختراع، قراردادی دو جانبه است که میان دولت و قوه‌ی حاکمه و مخترع بسته می‌شود. دارنده‌ی این گواهینامه می‌تواند از حقوق انحصاری بهره‌مند شود. در ادامه‌ی این مقاله‌ی زومیت به بررسی بیشتر موارد خارج از حمایت قانون ثبت اختراع، مدارک و مراحل لازم، برای دریافت گواهینامه‌ی اختراع می‌پردازیم.

مواردی که از حیطه‌ی حمایت از اختراع خارج هستند

    مواردی که پیش از این در فنون و صنایع پیش‌بینی شده باشند یعنی در هر نقطه از جهان از طریق انتشار کتبی یا شفاهی افشا شده باشند. (درصورتی‌که افشا اختراع ۶ ماه پیش از تاریخ تقاضا یا تاریخ حق تقدم باشد مانعی برای ثبت وجود ندارد.)

    اختراعات خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق حسنه

    نظریه‌های علمی، روش‌های ریاضی و آثار هنری

    روش‌های انجام کار تجاری و فعالیت‌های ذهنی و اجتماعی

    روش تشخیص و درمان بیماری‌های انسان و حیوانات

    منابع ژنتیک و فرآیندهای بیولوژیک

innovation

مدارک مورد نیاز برای ثبت اختراع

پیش از ثبت اظهارنامه‌ی اختراع باید تصویر مدرک هویتی اشخاص حقیقی (شناسنامه و کارت ملی) و تصویر مدارک لازم برای اشخاص حقوقی (وکالت‌نامه، آگهی روزنامه رسمی و...) و ضمایم مورد نیاز اظهار نامه تهیه شوند. ضمایم اظهارنامه عبارت‌اند از:

۱- توصیف اختراع

همان‌طور که گفتیم حق اختراع، قراردادی دو جانبه است که میان دولت و قوه‌ی حاکمه، و مخترع بسته می‌شود. طی این قرارداد فرد مخترع باید جزئیات کامل اختراع و کمکی که به توسعه‌ی صنعت و تکنولوژی کشور می‌کند را افشا کرده که در قبال آن حق انحصاری معمولا ۲۰ ساله دریافت می‌کند. جزئیات اختراع باید به اندازه‌ای دقیق باشد که توسط فردی با مهارت‌های عادی فنی در آن زمینه قابل بازسازی باشد. قالب خام توصیف اختراع و قالب راهنمای توصیف اختراع در سایت ثبت اسناد و املاک کشور برای دانلود قرار داده شده است. جزئیات توصیف اختراع عبارت‌اند از:

عنوان اختراع (به گونه‌اي كه در اظهارنامه ذكر گرديده است)

عنوان اختراع باید ترجیحا بین ۳ تا ۱۰ کلمه باشد.

زمینه‌ی فنی اختراع مربوط

نوآوری تکنیکی و زمینه‌ی فنی اختراعات ممکن است به یکی از شاخه‌های مکانیک، الکترونیک، شیمی، متالوژی، برق، سلاح‌ها، فیزیک، بیوتکنولوژی، مواد زیستی، شیمی آلی، فناوری اطلاعات، کشاورزی و... مربوط باشد که باید توسط متقاضی بیان شود.

مشكل فني و بيان اهداف اختراع

به طور کلی اختراعات، راه‌حل‌های نوآورانه‌ای هستند که به منظور حل مشکلات فنی در صنعت ارائه می‌شوند. مخترع در این قسمت باید مشکل فنی و اهداف اختراع را توضیح دهد.

شرح وضعيت دانش پيشين و سابقه پيشرفت‌هایی كه در ارتباط با اختراع وجود دارد

دانش پایه‌ و فناوری‌های نویی که در زمینه‌ی ایجاد اختراع نقش داشته‌اند و همچنین سابقه‌ی پیشرفت‌هایی که در رابطه با اختراع وجود دارد در این قسمت باید ذکر شود.

دانش موجود

دانش موجود باید به شکلی از طرف مخترع بیان شود که هر شخص دارای مهارت فنی عادی بتواند اختراع مورد نظر را بسازد. شرح اختراع باید دقیق، کافی و به طور یکپارچه بیان شود.

توضيح اشكال، نقشه و نمودارها

درصورتی‌که برای درک بهتر اختراع به اشکال، نقشه یا نمودارهایی نیاز باشد متقاضی باید طوری آن‌ها را توصیف کند که یک متخصص در این زمینه بتواند آن را ترسیم و تنظیم کند.

بيان واضح و دقيق مزاياي اختراع نسبت به اختراعات پیشین

مزایای اختراع از مقایسه‌ی دانش فنی و راه‌حل‌های پیشین برای حل مشکل فنی با دانش و راه‌حل‌های ابداعی قابل استخراج و فهم است. بیان مزایای اختراع، به ارزیابی تکنولوژی ادعا شده و موفقیت آن در بازار کسب‌وکار کمک می‌کند.

توضيح حداقل يك روش اجرايي براي به كارگيري اختراع

در برخی از قوانین ملی کشورها، فرد متقاضی باید بهترین روش اجرایی اختراع را نیز توصیف کند.

ذكر صريح كاربرد صنعتی اختراع

کاربرد یا کاربردهای صنعتی اختراع (زمانی که ماهیت اختراع گویای این امر نباشد) باید در این قسمت ذکر شود. در صورت عدم ذکر صریح کاربرد صنعتی، زمینه‌ی سوءاستفاده برای افراد سودجو و رقبا تسهیل می‌شود.

innovation

۲- خلاصه‌ای از توصیف اختراع

خلاصه‌ی توصیف اختراع به کارشناس بررسی کننده‌ی پرونده کمک می‌کند در کوتاه‌ترین زمان ممکن، اطلاعات لازم و مفید، مسائل فنی و راه‌حل‌های ارائه شده را به طور مختصر مطالعه کند. خلاصه‌ی توصیف اختراع در کشورهای مختلف استاندارد خاصی دارد:

    مقصود اختراع (OBJECT OF THE INVENTION)

    برجستگی‌های تکنیکی اختراع (FEATURES OF THE INVENTION)

    زمینه‌ی فنی اظهارنامه اختراع (FIELD OF APPLICATION)

    پیشنهاد جایگزین (چاره دیگر) در صورت وجود (ALTERNATIVE IF APPROPRIATE)

    مثال‌ها و یا نقشه‌ها در صورت وجود

همچنین طبق ماده‌ی ۱۳ برای نوشتن خلاصه‌ی اختراع موارد زیر باید رعایت شود:

    عنوان اختراع (خلاصه‌ی اختراع باید با عنوان شروع شود)

    زمینه‌ی فنی اختراع (به منظور جستجو در سوابق اختراع)

    مشکل فنی (توضیح اجمالی در مورد راه حل و کاربردهای اصلی اختراع)

    فرمول‌های شیمیایی یا معادلات ریاضی (در صورت لزوم و برای شرح ویژگی‌های اختراع)

    ارجاع به نقشه (در صورت لزوم بعد از توضیح هر قسمت باید به نقشه‌ی مربوطه ارجاع داده شود)

    تمرکز روی برجستگی‌های تکنیکی و فنی به جای ذکر مزایا و ارزش اختراع

    حجم مطالب خلاصه‌ی اختراع باید بین ۷۰ تا ۲۰۰ کلمه باشد.

۳- ادعا یا ادعاهای اختراع

متقاضی در ادعای اختراع باید قلمرو و محدوده‌ی حق انحصاری اختراع خود را بیان کند. از دید مالک اختراع، ادعا قلب یک اختراع است و میزان حمایت حقوقی مخترع را بیان می‌کند. نکات لازم در تنظیم ادعا عبارت‌اند از:

    ادعای اختراع باید صریح بوده و مشروط به تحقق شرایط خاص نباشد زیرا در صورت عدم شفافیت امکان سوءاستفاده و نقض حقوق در آینده وجود دارد.

    در ادعای اختراع نباید اطلاعات مرتبط با توصیف اختراع ذکر شود.

    تعداد ادعاهای اختراع باید معقول و متناسب باشد. در برخی کشورها با بالا رفتن تعداد ادعاها، هزینه‌ی بررسی نیز افزایش پیدا می‌کند.

    ویژگی‌ها و مشخصه‌های فنی باید با جملات مثبت بیان شود.

    تا حد امکان از ارجاع به نقشه و توصیف خودداری شود. بهتر است عباراتی مانند «همان‌طور که در توصیف آمد» و «همان‌طور که در نقشه‌ها نشان داده شد» استفاده نشود تا ادعاها به شکلی شفاف بیان شوند. درصورتی‌که برای فهم ادعا ارجاع به نقشه ضرورت داشته باشد، صفحه‌ی نقشه و علامت مشخص‌کننده‌ی آن باید در پرانتز ذکر شود.

    اطلاعات مربوط به شیوه‌ی اجرا و مزایای اختراع نباید در قسمت ادعا ذکر شوند. این موارد در قسمت توصیف به طور کامل ذکر شده و بیان آن‌ها در این قسمت ضرورتی ندارد.

innovation

۴- نقشه یا نقشه‌ها در صورت لزوم

برای ضمیمه‌ی نقشه‌ها، نمودارها و جداول در اظهارنامه، نکات زیر باید رعایت شوند:

    روی کاغذ بادوام و A4 و با خطوط پررنگ و یک‌دست مشکی (غیررنگی) کشیده شده باشد. همچنین بهتر است برای رسم نقشه از ابزار فنی نقشه‌کشی استفاده شده باشد. حداکثر حاشیه‌ی نقشه باید از بالا ۵.۲ سانتی‌متر، از چپ ۵.۱ سانتی‌متر، از راست ۵.۲ سانتی‌متر و از پایین یک سانتی‌متر باشد.

    وضوح و شفافیت نقشه به منظور تکثیر یا تصویربرداری باید بالا باشد

    تمام عناصر باید مقیاس یکسان داشته باشند.

    تا حد امکان بهتر است مدارک و ضمایم اظهارنامه مانند کارت ملی و نقشه‌ها به صورت عمودی در صفحه قرار بگیرند.

    اعداد، حروف و نشانه‌ها باید شفاف و خوانا باشند.

    شامل نشانه باشند تا بتوان در توصیف به آن‌ها ارجاع داد

    صفحات باید به ترتیب شماره‌گذاری شوند

    روی نقشه‌ها (به جز نمودارها و جداول) هیچ توضیحی نباید وجود داشته باشد

    در صورت جا نشدن نقشه در یک صفحه، تمامی صفحات علاوه بر شماره باید دارای نشانی مستقل برای تشخیص ارتباط اجزای نقشه باشد.

۵- مدارک مثبت هویت متقاضی و مخترع

متقاضیان حقیقی (اشخاص) و حقوقی (شرکت‌ها، دانشگاه‌ها، موسسات و پژوهشگاه‌ها) باید مدارک هویتی خود را ضمیمه‌ی اظهارنامه کنند. ارائه‌ی کپی شناسنامه و کارت ملی برای اشخاص حقیقی و آگهی تأسیس شرکت برای شرکت‌ها و مجوزهای ذیصلاح (تأیید موجودیت و هویت) برای انجمن‌های علمی ضروری است.

۶- درخواست کتبی برای عدم ذکر نام مخترع (درصورتی‌که مخترع نخواهد نامش ذکر شود.)

طبق قانون جدید، نام مخترع باید در گواهینامه‌ی ثبت اختراع ذکر شود مگر اینکه کتبا از اداره‌ی مالکیت صنعتی برای عدم ذکر نام درخواست شود.

۷- مدارک مربوط به حق تقدم که باید همزمان با تسلیم اظهارنامه یا نهایتا ۱۵ روز بعد ارائه شود

متقاضیانی که طبق کنوانسیون پاریس و به موجب حق تقدم مقرر در آن، تقاضای حق تقدم در قلمرو سرزمینی یکی از کشورهای عضو کنوانسیون پاریس را داشته باشند، باید این بند را رعایت کنند.

۸- رسید مربوط به پرداخت هزینه‌های قانونی

هزینه‌های مربوط به ثبت اختراع باید طبق جدول پیوست آیین‌نامه و به صورت الکترونیک پرداخت شوند.

۹- مدارک نمایندگی درصورتی‌که تقاضا توسط نماینده قانونی به عمل آید

چنانچه تقاضا توسط نماینده‌ی قانونی اعلام شود، مدارک او نیز باید ضمیمه شود.

innovation

مراحل ثبت اختراع

تسلیم اظهارنامه‌ی اختراع تنها به صورت الکترونیکی بوده و متقاضیان می‌توانند از طریق سازمان ثبت اسناد و املاک کشور اقدام کنند. پیش از ثبت‌نام حتما آخرین نسخه‌ی یکی از مرورگرهای مدرن مانند گوگل کروم، فایرفاکس، سافاری و اینترنت اکسپلورر را نصب کنید تا اختلالی در روند ثبت‌نام ایجاد نشود. همچنین فراموش نکنید دریافت کد رهگیری به منزله‌ی ثبت اظهارنامه نیست. عملیات ثبت بعد از ضمیمه کردن مدارک مورد نیاز و پرداخت هزینه‌ها و درنهایت بعد از دریافت شماره‌ی اظهارنامه به پایان می‌رسد.

افراد متقاضی باید نهایت دقت را در ورود اطلاعات داشته باشند. قبل از ثبت نهایی امکان تغییر اطلاعات اظهارنامه وجود دارد و با کد رهگیری می‌توان اظهارنامه را بازیابی و ویرایش نمود اما بعد از دریافت شماره‌ی اظهارنامه امکان هیچ تغییری مگر از طریق ثبت انواع درخواست وجود نخواهد داشت.

مرحله‌ی اول

patent

بعد از ورود به سایت روی دکمه‌ی «ثبت اظهارنامه الکترونیک» کلیک کنید.

مرحله‌ی دوم

patent

اگر از قبل ثبت‌نام کرده و نام کاربری و کلمه‌ی عبور دریافت کرده‌اید، وارد شوید و در غیر این صورت روی «ثبت‌نام کاربر جدید» کلیک کنید.

مرحله‌ی سوم، انتخاب نوع شخص

patent

فرد متقاضی باید یکی از چهار گزینه‌ی زیر را انتخاب کند:

    شخص حقیقی- مالک، وکیل: اشخاص حقیقی با تابعیت ایرانی به‌عنوان مالک، وکیل، طراح، مخترع یا دارنده‌ی حق امضا باید این گزینه را انتخاب کنند.

    شخص حقوقی- شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری و سازمانی و نهادهای دولتی و غیر دولتی: اشخاص حقوقی با تابعیت ایرانی به‌عنوان مالک یا وکیل باید این گزینه را انتخاب کنند.

    شخص حقیقی- غیر ایرانی: اشخاص حقیقی غیر ایرانی با تابعیت ایرانی به‌عنوان مالک، مخترع یا طراح باید این گزینه را انتخاب کنند.

    شخص حقوقی- غیر ایرانی: اشخاص حقوقی غیر ایرانی با تابعیت ایرانی به‌عنوان مالک باید این گزینه را انتخاب کنند.

مرحله‌ی چهارم، ثبت اطلاعات اولیه

patent

بعد از انتخاب گزینه‌ی مورد نظر اطلاعات مربوطه باید تکمیل شود.

مرحله‌ی پنجم، بارگذاری ضمایم

patent

ضمایم و مدارک خواسته شده باید در این مرحله بارگذاری شوند.

مرحله‌ی ششم، حساب کاربری

patent

در این مرحله آدرس ایمیل و شماره‌ی همراه درج شده در بخش اطلاعات اولیه، جهت تأیید نشان داده می‌شود. با کلیک بر روی «تأیید ثبت‌نام» پیغامی مبنی بر تأیید اطلاعات روی صفحه ظاهر می‌شود که با انتخاب گزینه‌ی «بلی» اطلاعات تأیید می‌شود.

مرحله‌ی هفتم، دریافت کد شناسایی

اطلاعات فرم باید با دقت مطالعه شود و همچنین پیامکی حاوی اطلاعات کاربری و رمز عبور برایتان ارسال خواهد شد. با کلیک روی گزینه‌ی «مشاهده و چاپ اقرارنامه» فرمی نمایش داده می‌شود که باید با دقت مطالعه شود. بعد از مطالعه‌ی دقیق به همراه نسخه‌ی چاپی اقرارنامه به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرده و گواهی امضا دریافت نمایید. درنهایت می‌توانید از طریق گزینه‌ی «تایید حساب کاربری با گواهی امضا» حساب کاربری خود را فعال کنید.

بعد از ثبت الکترونیکی اظهارنامه و ضمایم آن اطلاعات از طریق ایمیل (پوشه‌ی اسپم حتما باید بررسی شود) و پیامک به متقاضی ابلاغ و اعلام می‌شود، بنابراین نیازی به مراجعه‌ی حضوری نیست. همچنین تمامی مراحل از طریق همین سایت و با وارد نمودن شماره‌ی اظهارنامه و رمز عبور قابل پیگیری است.

در صورت هر گونه نقص پرونده در اظهارنامه و ضمایم آن این موضوع به متقاضی اطلاع داده می‌شود. متقاضی ۳۰ روز مهلت دارد تا نسبت به اصلاح یا تکمیل مدارک و ضمایم اقدام کند. چنانچه متقاضی نتواند در این مدت مدارک را تکمیل کند باید در موعد مقرر این موضوع را از طریق ثبت درخواست اطلاع دهد، در غیر این صورت اظهارنامه باطل خواهد شد.