ترانه های تصویری
در سالهای پایانی دهه ۳۰ ، نوآوریِ تازه ای سببِ دگرگونی در شکل و محتویِ ترانه های سنتی شده است . ترانه سرایان به متن های ِ تصویری ، گرایش بیشتری پیدا کردند و آهنگسازان نیز ، ناگزیر کوشیدند ، تا موسیقیِ خود را جلوه ای تصویری بدهند . یافتنِ نامِ شاعری که برای نخستین بار به سراغِ تصویر رفته باشد ، کارِ آسانی نیست . اما می توان گفت که این گرایش ، همزمان در بیشترِ ترانه ها ، خود را نشان می داد و شاید " تک درختِ " زنده یاد استاد " نواب صفا " که بر رویِ آهنگی از " عباس شاپوری " نشسته ، از نخستین ترانه های تصویری باشد : تك درختی ، تیره بختم ، كه در سكوت صحرا/ فریاد من ، شكسته در گلویم . . . " اسماعیلِ نواب صفا " ، تنهایی و تیره بختیِ انسان را به تک درختِ بی بر و باری ، مانند می کند که در دلِ صحرا نشسته است . تک درخت را در آغاز ، " پورانِ شاپوری " خوانده و پس از آن ، خوانندگان بسیاری آنرا بازخوانی کرده اند .
ترانه سرایانِ دیگری نیز ، ترانه های تصویری پرشماری سروده اند ، از جمله می توان از " طاووس " : در کنار گلبُنی خوش رنگ و بو طاووسِ زیبا / با پَر صد رنگِ خود ، مستـانه زد چتری فریبا . . . و " سرو و بید " : سروی و بیدی ، بر لب جویی ، گرم سخن بودند / بی خبر از خود ، هر چه تو گویی ، چون دل من بودند . . . ، از زنده یاد " معینی کرمانشاهی " با آهنگهایی جاودان از استاد زنده نام " پرویز یاحقی " با صدای جادویی بانو " مرضیه " اشاره کرد .
همچنین آتشِ کاروان از " بیژن ترقی " یکی از همین ترانه های مشهور تصویری است : من همه یاران تنها ماندم ، آتشی بودم برجا ماندم/ با این‌گرمی جان در ره ، مانده حیران این غم خود . . . " ترقی " در آتشِ کاروان نیز ، نگاه به تنها ماندنِ انسان دارد و او را یعنی خود را خاکستری بازمانده از آتشِ کاروان می داند که به راهِ خود رفته است و جرقه ای هنوز در این خاکستر هست . اما آنقدر توانا نیست که برخیزد و به دنبالِ یاران برود که این نگاه ، موضوعِ ظریفِ نوآورانه ای است . آتشِ کاروان با آهنگِ درخشانی در شور از استاد " علی تجویدی " پیوند خورده و با صدای رسای بانو " دلکش " به اجرا درآمده است . با هم به برخی از این ترانه ها گوش جان می سپاریم .