دارو چیست؟

دارو در دانش پزشکی به هر ماده ای که برای تسکین علائم تشخیص بیماری و یا پیشگیری از آن به کار رود و بر ساختار یا کارکرد ارگانیسم زنده اثر گذارد و پس از ورود به بدن عملکرد بدن را تصحیح نماید، گفته می شود. دارو ممکن است منشاء طبیعی (گیاهی یا حیوانی) داشته باشد و یا اینکه به طور مصنوعی تهیه شود. داروهای شیمیایی معمولاً در آزمایشگاه و به دست پزشکان یا داروسازان کشف شده و پس از پژوهش های کافی و مورد تایید مراجع رسمی در کارخانه های داروسازی تولید می گردند. مصرف دارو ممکن است به صورت خوراکی (قرص و شربت)، مالیدنی (پماد و قطره)، استنشاقی (از راه تنفس) و یا تزریقی (آمپول) باشد. به محل فروش دارو، داروخانه گفته می شود.

انواع دارو

داروها به چهار صورت معدنی، حیوانی، گیاهی و یا شیمیایی وجود دارند. همچنین می توان داروها را به دو بخش مجاز و غیرمجاز (مانند برخی مخدرها) طبقه بندی کرد. داروها اصولاً باید در شرایط ویژه ای نگهداری شوند و تاریخ مصرف مشخصی دارند. نحوه ی مصرف دارو و میزان مصرفی آن در نسخه پزشک و از ترکیب چند ماده دارویی ساخته می شود. در حالت کلی، یک دارو ماده ای است که به وسیله ی واکنش های شیمیایی خود، تغییراتی در کارکرد زیستی ایجاد می کند. عمدتاً مولکول دارو با یک مولکول خاص در سیستم زیستی که نقش مشخصی بازی می کند برهم کنش دارد. به این مولکول گیرنده می گویند. در موارد اندکی داروها به عنوان دشمن شیمیایی معروف هستند که ممکن است با دیگر داروها واکنش دهند، در موارد دیگری مثل عوامل اُسمُزی داروها به طور ویژه با مولکولهای آب واکنش می دهند. داروها ممکن است درون بدن تولید شوند همانند هورمونها و یا شیمیایی بوده و در درون بدن تولید نشوند. سموم نیز دارو محسوب می شوند. مواد سمی می توانند به وسیله موجودات زنده از قبیل گیاهان و جانوران ساخته شوند و یا همانند آرسنیک و کادمیوم دارای ریشه ی معدنی باشند. از آنجا که واکنش دارو با گیرنده ی آن شیمیایی است، یک مولکول دارو باید شکل، اندازه، ترکیبات میو بار الکتریکی مناسب داشته باشد. یک دارو معمولاً دارای نقطه ی دریافت متفاوتی نسبت به جایگاه عمل خود است. مثلاً قرصهایی که برای درمان سردرد به کار می روند، اگرچه از طریق دهان دریافت می شوند اما جایگاه عمل آنها مغز است. بنابراین یک داروی پذیرفته و عملی شده، دارویی است که اولاً خواص لازم برای انتقال از سایت ورودی به جایگاه عمل منظور را داشته باشد و ثانیاً در زمان معقول از بدن دفع شود. البته برخی داروها مانند داروهای موضعی پوستی و اسپرهای تنفسی مکان اثر نزدیک به محلِ دریافت دارند.

حالتهای مختلف دارو

داروها می توانند در شرایط استاندارد دما و فشار در سه حالت گاز مثل نیتروزاکسید، مایع مثل لیدوکایین و جامد مثل آسپرین موجود باشند. این شرایط تعیین کننده ی نحوه ی ورود و دریافت آنها در بدن انسان است. برای مثال برخی داروهای مایع به راحتی در دمای اتاق تبخیر می شوند و می توانند به همان شکل تنفس شوند همانند هالوتان. بسیاری از داروها بازها و اسیدهای ضعیف هستند. این داروها به وسیله ی خود بدن هدایت می شوند.