Acetaminophen

استامینوفن یک گروه از داروها به نام داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی هستند که دارای اثرات ضد درد، تب بر و ضد التهاب است و فاقد کورتون( کورتیکواستروئید ) می باشند. یکی از مهمترین داروهای ضد درد غیر استروئیدی استامینوفن است که نام دیگر آن پاراستامول است

اثرات ضددرد و ضد تب استامینوفن از اثرات ضدالتهابی آن بیشتر است در حالیکه بعضی از داروهای این گروه اثرات ضدالتهابی بیشتری دارند.

استامینوفن یک داروی قدیمی است و در سال ۱۸۷۷ برای اولین بار ساخته شده است و به همین دلیل تقریبا به طور کامل برای پزشکان شناخته شده است و عوارض آن بطور کامل بررسی شده است. گرچه مصرف این دارو برای اطفال کمتر از ۲ سال توصیه نمی شود ولی در بسیاری از مواقع از روزهای اول تولد و پس از اولین واکسن برای نوزادان تجویز می شود.

دقت در مقدار مصرف این دارو در اطفال بسیار مهم است و مصرف زیاد آن می تواند مسمومیت کبدی ایجاد کند.

استامینوفن جزء داروهای منع مصرف در فاویسم است. البته بیماران مبتلا به فاویسم به چهار دسته تقسیم می شوند. بیمارانی که نقص شدید آنزیم گلوگز ۶ فسفات دهیدروژناز را دارند اصلا نباید از استامینوفن استفاد ه کنند ولی کسانی که نقص نسبی این آنزیم را دارند بصورت محدود می توانند این دارو را تحمل کنند.

نام دیگر استامینوفن پاراستامول است ولی در ایران بیشتر به نام استامینوفن شناخته می شود. شکل های مختلفی از این دارو وجود دارد از جمله: قطره٬ قرص٬ شربت٬ سوسپانسیون٬ شیاف٬ آمپول و ویال

طعم استامینوفن بسیار تلخ است و معمولا اطفال تمایلی به خوردن آن ندارند به همین دلیل برای بچه هایی که به طعم داروها خیلی حساسند پزشکان فرم سوسپانسیون را تجویز می کنند. در سوسپانسیون از املاحی استفاده می شود که حلالیت کمتری دارند و طعم دارو مخفی می شود و بصورت ذرات معلق جامد درون مایع پراکنده است ولی به علت حلالیت کمتر نسبت به شربت اثرات دارو با تاخیر ظاهر می شود. در قطره استامینوفن غلظت دارو حداکثر است و دارو سریعتر اثر می کند ولی مشکل آن طعم تلخ قطه استامینوفن است. اگر پزشک بخواهد این دارو بسیار سریع اثر کند فرم شیاف را تجویز می کند در این صورت دارو سریع جذب می شود و چون از کبد عبور نمی کند تقریبا به طور کامل جذب می شود. چون داروها پس از جذب گوارشی وارد کبد می شوند و در آنجا بخش عمده ای از دارو تغییر می کند که به آن عبور اول کبدی گفته می شود.

استامینوفن اگر به مقدار مناسب مصرف شود داروی کم عارضه و موثری است که بدون نیاز به نسخه می توانید از داروخانه تهیه کنید.این دارو در سردرد٬ دندان درد٬ کمردرد٬ دردهای روماتیسمی٬ سرماخوردگی و تب کاربرد فراوانی دارد.

شیاف استامینوفن

‎شیاف استامینوفن در درد های خفیف عضلانی استخوانی ، کمر درد و سردرد کاربرد دارد.

‎در سرماخوردگی و آنفولانزا ، دندان درد ، درد های قاعدگی وهمچنین کاهش تب نیز استفاده می شود.

‎بیشترین مصرف این دارو در کاهش تب کودکان و نوزادان می باشد . استامینوفن این کار را با اثر بر روی مواد شیمیایی موجود در مغز که مسئول تحریک درد و تنظیم دما در اعصاب هستند، انجام می دهد .

‎پیش از مصرف شیاف استامینوفن

- در صورت بارداری یا شیردهی به پزشک اطلاع دهید .-از آنجا که این دارو می تواند در عملکرد داروهای دیگر در بدن اختلال ایجادکند لازم است پیش از شروع مصرف لیستی از کلیه ی داروهای مصرفی خوددر اختیار پزشک یا داروسازتان قرار دهید.( خصوصا ایزونیازید، داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین )

‎-در صورتی که مبتلا به بیماری فاویسم هستید ، مصرف استامینوفن برای شما ممکن است مناسب نباشد .

‎-در صورت هرگونه حساسیت دارویی یا غذایی پزشک خود را مطلع نمایید .

‎-در صورت سابقه ی هرگونه مشکلات کبدی و یا کلیوی به پزشک خود اطلاع دهید .

‎-در صورتی که از الکل و یا فرآورده های الکلی استفاده می نمایید حتما به پزشک خود اطلاع دهید .

‎نحوه ی مصرف شیاف استامینوفن

‎-دست های خود را قبل و پس از استعمال شیاف بشویید.

‎-در صورتی که شیاف نرم شده است ، پیش از مصرف به مدت ۱۵ دقیقه آن را در یخچال قرار دهید.

‎-شیاف را از پوشش خود خارج نمایید و با کمی آب سرد مرطوب نمایید ، سپس به یک پهلو دراز کشیده و شیاف را در جهت مناسب ، با کمی فشار وارد مقعد نمایید .

-در صورت فراموشی یک نوبت مصرف دارو، از مصرف نوبت فراموش شده صرف نظر نمایید و نوبت بعدی را طبق برنامه مصرف نمایید. به هیچ وجه مقدار دارو در یک نوبت را دوبرابر ننمایید.

توصیه ها

‎-در صورتی که از الکل یا فرآورده های الکلی استفاده نموده اید ، مصرف استامینوفن می تواند برای شما عوارض کبدی به همراه داشته باشد .

‎-در صورتی که تب بیمار بالا تر از ۴۰ درجه سانتی گراد باشد یا همراه با علائمی مانند اسهال ، استفراغ ، گلو درد ، سر درد شدید و ادامه دار می باشد ، مراجعه به پزشک الزامی است و تنها کاهش با داروهای ضد تب، کفایت نمی کنند . لذا از مصرف استامینوفن بیش از ۲ روز یا برای کودکان زیر ۳ سال بدون نظر پزشک خودداری نمایید.

‎-مصرف شیاف استامینوفن می تواند منجر به خطا درجواب آزمایشات بالینی شود، لذا پیش از انجام آزمایش خون، ادرار و سایر موارد ، پزشک و یا مسئول آزمایشگاه را از مصرف این دارو مطلع نمایید.

‎-مصرف استامینوفن در اطفال با توجه به سن و وزن آن ها توسط پزشک محاسبه می شود. بطور کلی مصرف بیش از اندازه ی استامینوفن در کودکان و بزرگسالان منجر به عوارض کبدی می شود. به همین دلیل پیش از شروع مصرف این دارو مقدار مناسب مصرف روزانه را از پزشک خود سوال بفرمایید.

‎-در کودکان در صورت ادامه دار شدن تب بیشتر از ۳ روز یا تشدید علائم و عدم بهبودی تا ۵ روز ، بروز قرمزی یا تورم در بدن ، دارو را قطع و به پزشک مراجعه نمایید.

‎-در بزرگسالان در صورت ادامه ی علائم و عدم بهبودی بیشتر از ۱۰ روز ، یا ادامه ی تب بیشتر از ۳روز ، مصرف استامینوفن را قطع کرده و. به پزشک مراجعه کنید.

‎عوارض شایع شیاف استامینوفن

‎-احتمال حساسیت به استامینوفن در برخی افراد و بروز علائمی مانند مشکلات تنفسی ، ورم صورت یا لب ها، وجود دارد .

‎-در صورت مصرف طولانی مدت استامینوفن اگر شاهد تیرگی یا کاهش حجم ادرار ، شکم درد شدید ، خستگی زیاد یا زردی صورتی و چشم ها شدید ، به پزشک خود مراجعه نمایید .

‎-در صورت مصرف ناخواسته یا بیش از حد استامینوفن حتما با مرکز کنترل مسمومیت یا اورژانس تماس بگیرید.ادرار تیره، تعرق زیاد ، خستگی تهوع و استفراغ یا اسهال همراه با شکم درد می تواند از علائم مسمومیت با استامینوفن باشد .

‎نگهداری شیاف استامینوفن

‎-شیاف استامینوفن را در دمای اتاق و یخچال ( ۲ تا ۲۵ درجه سانتی گراد ) می توانید نگهداری نمایید .

‎-از قرار دادن شیاف در معرض گرما ، نور و رطوبت خودداری نمایید .

‎-از قرار دادن این دارو در دسترس اطفال جدا خودداری نمایید .

-این دارو می تواند عوارض نادر اما مهمی داشته باشد که علی رغم اینکه احتمال وقوع آنها کم می باشد اما پیگیری و توجه به آنها بسیار مهم می باشد.لذا در صورت داشتن علائم سرفه همراه با گلودرد ،خشکی و التهاب چشم وبروز لکه های قرمز پوستی فوراًبه پزشک خود یا مرکز درمانی مراجعه کنید.

‎استامینوفن خوراکی

‎استامینوفن که با نام تجاری پاراستامول معروف شد ، متعلق به دسته داروهای ضد درد می باشد . این دارو در تسکین درد های خفیف تا متوسط مانند سر درد ، درد عضلانی ، دردهای قاعدگی و دندان درد کاربرد دارد.

‎این دارو همچنین برای کاهش دمای بدن ، به عنوان داروی ضد تب در سرماخوردگی ، آنفولانزا و... در اطفال و بزرگسالان استفاده می شود.

‎این دارو علاوه بر فرم تزریقی و شیاف، انواع خوراکی مختلف مانند قرص ، قطره ، شربت و سوسپانسیون خوراکی موجود می باشد.

‎همچنین از این دارو کپسول و قرص های خوراکی متنوعی در ترکیب با داروهای دیگر ( مانند کافئین ، آنتی هیستامین و ... ) نیز جهت تسکین درد و تب و رفع علائم عمومی سرماخوردگی و سایر بیماری ها تولید شده است.

‎پیش از مصرف استامینوفن

- در صورت بارداری یا شیردهی به پزشک اطلاع دهید .

-از آنجا که این دارو می تواند در عملکرد داروهای دیگر در بدن اختلال ایجادکند لازم است پیش از شروع مصرف لیستی از کلیه ی داروهای مصرفی خوددر اختیار پزشک یا داروسازتان قرار دهید.( خصوصا ایزونیازید، داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین )

‎-در صورتی که مبتلا به بیماری فاویسم هستید ، مصرف استامینوفن برای شما ممکن است مناسب نباشد .

‎-در صورت هرگونه حساسیت دارویی یا غذایی پزشک خود را مطلع نمایید .

‎-در صورت سابقه ی هرگونه مشکلات کبدی و یا کلیوی به پزشک خود اطلاع دهید .

‎-در صورتی که از الکل و یا فرآورده های الکلی استفاده می نمایید حتماً به پزشک خود اطلاع دهید .

‎نحوه ی مصرف استامینوفن

‎-مقدار مصرف داروی استامینوفن در اطفال با توجه به وزن ، سن و نوع بیماری توسط پزشک یا داروساز قابل محاسبه است . به همین دلیل این دارو را دقیقاً به مقداری که پزشک توصیه نموده است مصرف نمایید .

‎-مصرف استامینوفن در بزرگسالان به طور معمول ۵۰۰میلی گرم تا ۱گرم هر ۴تا ۶ ساعت می باشد . همچنین حداکثر مجاز مصرف روزانه ی استامینوفن ، ۴گرم در روز می باشد .

‎نکته: گاهی بیمار چند داروی حاوی استامینوفن را همزمان با هم مصرف می کند و متوجه مصرف بیش از حد مجاز استامینوفن نمی شود . بطور مثال بیماری که برای درمان تب و سرماخوردگی خود هم قرص استامینوفن و هم قرص سرماخوردگی را هر ۴تا ۶ساعت مصرف می کند ، مصرف استامینوفن روزانه ی وی ممکن است بیش از حد مجاز گردد.

_این دارو با غذا تداخل ندارد می توان قبل یا بعد از غذا آن را مصرف نمایید.

‎-در صورتی که از فرم مایع استامینوفن استفاده می نمایید ، مقدار مصرف در هر نوبت را دقیقاً طبق تجویز پزشک یا داروساز با پیمانه ، سرنگ یا قطره چکان مخصوص اندازه گیری نمایید .

-در صورت فراموشی یک نوبت مصرف دارو، از مصرف نوبت فراموش شده صرف نظر نمایید و نوبت بعدی را طبق برنامه مصرف نمایید. به هیچ وجه مقدار دارو در یک نوبت را دوبرابر ننمایید.

توصیه ها

‎-در صورتی که از الکل یا فرآورده های الکلی استفاده نموده اید ، مصرف استامینوفن می تواند برای شما عوارض کبدی به همراه داشته باشد .

‎-در صورتی که تب بیمار بالا تر از ۴۰ درجه سانتی گراد باشد یا همراه با علائمی مانند اسهال ، استفراغ ، گلو درد ، سر درد شدید و ادامه دار می باشد ، مراجعه به پزشک الزامی است و تنها کاهش تب با داروهای ضد تب، کفایت نمی کند . لذا از مصرف استامینوفن بیش از ۲ روز یا برای کودکان زیر ۳ سال بدون نظر پزشک خودداری نمایید .

‎-مصرف استامینوفن می تواند منجر به خطا درجواب آزمایشات بالینی شود ، لذا پیش از انجام آزمایش خون ، ادرار و. سایر موارد ، پزشک و یا مسئول آزمایشگاه را از مصرف این دارو مطلع نمایید .

‎-مصرف استامینوفن در اطفال با توجه به سن و وزن آن ها توسط پزشک محاسبه می شود . بطور کلی مصرف بیش از اندازه ی استامینوفن در کودکان و بزرگسالان منجر به عوارض کبدی می شود. به همین دلیل پیش از شروع مصرف این دارو مقدار مناسب مصرف روزانه را از پزشک خود سوال بفرمایید .

‎-در کودکان در صورت ادامه دار شدن تب بیشتر از ۳ روز یا تشدید علائم و عدم بهبودی تا ۵ روز ، بروز قرمزی یا تورم در بدن ، دارو را قطع و به پزشک مراجعه نمایید .

‎-در بزرگسالان در صورت ادامه ی علائم و عدم بهبودی بیشتر از ۱۰ روز ، یا ادامه ی تب بیشتر از ۳روز ، مصرف استامینوفن را قطع کرده و. به پزشک مراجعه کنید .

‎- در صورتی که قصد عمل جراحی یا درمان دندانپزشکی را دارید به پزشک خود در مورد مصرف این دارو اطلاع دهید. ‎

عوارض شایع استامینوفن

‎-احتمال حساسیت به استامینوفن در برخی افراد و بروز علائمی مانند مشکلات تنفسی ، ورم صورت یا لب ها، وجود دارد .

‎-در صورت مصرف طولانی مدت استامینوفن اگر شاهد تیرگی یا کاهش حجم ادرار ، شکم درد شدید ، خستگی زیاد یا زردی صورتی و چشم ها شدید ، به پزشک خود مراجعه نمایید .

‎-در صورت مصرف ناخواسته یا بیش از حد استامینوفن حتما با مرکز کنترل مسمومیت یا اورژانس تماس بگیرید.ادرار تیره، تعرق زیاد ، خستگی تهوع و استفراغ یا اسهال همراه با شکم درد می تواند از علائم مسمومیت با استامینوفن باشد .

-این دارو می تواند عوارض نادر اما مهمی داشته باشد که علی رغم اینکه احتمال وقوع آنها کم می باشد اما پیگیری و توجه به آنها بسیار مهم می باشد.لذا در صورت داشتن علائم سرفه همراه با گلودرد ،خشکی و التهاب چشم وبروز لکه های قرمز پوستی فوراًبه پزشک خود یا مرکز درمانی مراجعه کنید.‎

آمپول استامینوفن

ACETAMINOPHEN 150MG/ML 6.7ML VIAL

ACETAMINOPHEN 1G/100ML INJ

ACETAMINOPHEN 150MG/ML 4ML INJ

ACETAMINOPHEN 300MG/2ML AMP

مصرف در دوران بارداری و شیردهی:

- از جفت عبور کرده و همچنین وارد شیر می شود.

با توجه به منافع آن برای مادر،مصرف آن در این دوران حتما باید مورد ارریابی قرار گیرد.

البته در مطالعات بالینی اثرات ترتوژنیک،موتاژنیک وامبریوتوکسیک مشاهده نشده است.

- در بارداری گروهB است.

موارد مصرف:

- برای دردهای خفیف تا متوسط با منشا مختلف مثل سردرد،دندان درد،میگرن،دردهای عصبی و .../تب در بیماری های عفونی و التهابی

هر آمپول پاراستامول قبل از تزریق حتما باید با 100ml از محلول سدیم کلراید 0.9% تزریقی مخلوط گردد و سپس به صورت وریدی انفوزیون شود. بین هر دو تزریق نیز باید 4 ساعت فاصله زمانی باشد.

بزرگسالان با وزن بالای 50kg: 1g پاراستامول 4 بار در روز هر آمپول در 100ml از محلول نرمال سالین تزریقی مخلوط گردد حداقل باید بین هر دو تزریق 4 ساعت فاصله زمانی باشد و دوز روزانه پاراستامول نباید از 4gتجاوز نماید.

بزرگسالان باوزن کمتر از 50و کودکان بیشتر از 33kg( حدود 11 ساله ): 15mg پاراستامول به ازاء هر کیلو وزن بدن در هر نوبت و 4 بار در روز . در صورت اختلاط محتویات یک آمپول در 100cc سرم سدیم کلراید 0.9% ، معادل با 1.5ml از محلول حاصله به ازاء هر کیلو وزن بدن. دوز روزانه نباید از kg/mg 60 ( تقریبا معادل 3g پاراستامول ) تجاوز نماید.

کودکان با وزن 10 تا 33kg ( 1 تا 11 ساله ): 15mg/kg وزن بدن 4 بار در روز . در صورت اختلاط محتویات یک آمپول در 100 سی سی سرم سدیم کلراید 0.9% ، معادل با 1.5ml از محلول حاصله به ازاء هر کیلو وزن بدن. ماکزیمم میزان مصرفی در طول یک روز نباید از 60mg/kg ( تقریبا معادل 2g پاراستامول ) تجاوز نماید.

نوزادان با وزن کمتر از 10kg ( زیر یک سال ): 7.5mg پاراستامول به ازاء هر کیلو وزن بدن در هر نوبت و 4 بار در روز . در صورت اختلاط محتویات یک آمپول در 100cc سرم سدیم کلراید 0.9% ، معادل با 0.75میلی لیتر از محلول حاصله به ازاء هر کیلو وزن بدن. دوز روزانه نباید از 30mg/kg تجاوز نماید.

در افراد با نارسائی کلیوی حاد: در این بیماران با کلیرانس کراتین کمتر از30ml/min باید فاصله بین دو تزریق تا 6 ساعت افزایش یابد.

محلول تزریقی باید در زمان بیشتر از 15 دقیقه انفوزیون گردد.

موارد منع مصرف:

الکلیسم مرمن،حساسیت به استامینوفن،بارداری،بیماری های کبدی و کلیوی

سوال و جواب در مورد استامینوفن

سوال ۱: مصرف استامینوفن در بارداری خطرناک است؟

جواب: مصرف استامینوفن در بارداری رده بی محسوب می شود. به معنی مجاز بودن مصرف این دارو در بارداری ولی مواردی از کودکان بیش فعال در مصرف بیش از ۸ روز از این دارو در دوران بارداری مادر گزارش شده است.

مطالب ویژه با همکاری آقای دکتر مهدی شاهمیرانی

آیا مصرف همزمان داروهای ضددرد ضدالتهاب غیراستروئیدی ( تجویز دو یا چند از این داروها به طور خوراکی یا تجویز همزمان اشکال خوراکی با اشکال موضعی یا تجویز همزمان اشکال خوراکی و تزریقی ) و نیز تجویز همزمان دوز بالای استامینوفن به این داروها باعث افزایش اثربخشی و اثرات ضددردی و ضدالتهابی میشود؟

- ما بطور معمول توصیه به اجتناب از تجویز همزمان این داروها ( تجویز همزمان اشکال خوراکی، تجویز همزمان اشکال خوراکی با موضعی، تجویز همزمان اشکال خوراکی و تزریقی ) می کنیم زیرا با افزایش خطر تجمع دوز بالای این داروها، عوارض جانبی این داروها نیز افزایش می کند، ضمن اینکه هیچ شواهد یا تجارب بالینی وجود ندارد که نشان دهد تجویز همزمان این داروها باعث بهبود و افزایش اثربخشی و افزایش اثرات ضد دردی و ضد التهابی این داروها می شود.

- بطور مشابه، ما توصیه به اجتناب از تجویز همزمان استامینوفن ( پاراستامول ) با دوز بالا ( 2 گرم و بالاتر ) به داروهای ضددرد ضدالتهاب غیراستروئیدی می کنیم، زیرا باعث افزایش بروز عوارض جانبی ( مخصوصا عوارض گوارشی ) میشود ضمن اینکه هیچ شواهد و تجارب بالینی وجود ندارد که نشان دهد تجویز همزمان استامینوفن به این داروها باعث افزایش اثربخشی و اثرات ضددردی این داروها می شود. همچنین، هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد تجویز همزمان استامینوفن با داروهای ضددرد ضدالتهاب غیراستروئیدی از داروهای ضددرد ضدالتهاب غیراستروئیدی به تنهایی، موثرتر باشد.

Uptodate 2017.

Reference1:www.drugs.com

Reference2: www.webmd.com