روز ملی صادرات

از سال 1376  بیست و نهم مهر ماه با تصویب شورای فرهنگ عمومی كشور، به عنوان روز ملی صادرات تعیین گردید. تعیین یک روز از روزهای سال برای صادرات ضمن ترویج فرهنگ صادرات در میان توده مردم، تقدیر از فعالان اقتصادی، فرصتی برای تبادل افکار، شناخت گیرها و تنگناها و بررسی راهکارهایی برای رسیدن به هدف والا ی جهش صادرات می باشد.

صادرات چیست؟

فروش یا عرضه‌ی كالا‌ها و خدمات هر كشور را به كشورهای دیگر، در ازای دریافت كالاها، خدمات، ارز، طلا، تسویه‌ی بدهی‌ها و یا به منظور كمك بلاعوض، صادرات گویند. همچنین به هر شخص حقیقی و یا حقوقی که دارای کارت بازرگانی و یا مجوز وزارت بازرگانی بوده و اقدام به صدور کالا نماید صادرکننده اطلاق می شود.

وابسته شدن ایران به صادرات نفت

صادرات ایران در دوره‌ی قاجار و پهلوی، از رشد كم و نامناسبی برخوردار بود؛ مهم‌ترین عامل كندی رشد اقتصاد ایران را، می‌توان در نوع رابطه‌ی استعماری كشورهای استعمارگر با ایران جست كه از همان آغاز، این رابطه با قطع پیوند میان كشاورزی، تولید معدنی و صنایع دستی كشور و سپس نابودی صنایع دستی و تبدیل كشور به تولید كننده‌ی مواد كشاورزی و نفت همراه بود.

پیش از تسلط استعمار روس و انگلیس بر اقتصاد ایران، تجارت خارجی ایران بیش‌تر با كشورهای آسیائی انجام می‌شد و صادرات كشور طیف وسیعی ازكالاهای كشاورزی و صنعتی (صنایع دستی) را در بر می‌گرفت. اما با شكست نظامی ایران از روسیه و تحمیل قراردادهای تجاری همراه با اعطای امتیاز به روسیه و انگلیس و تغییر در طرف‌های تجاری ایران - كه بیش‌تر كشورهای اروپائی و عمدتاً روسیه و انگلیس شدند - مرحله‌ای جدید آغاز شد كه نشان از پیامدهای ناخوشایند بر اقتصاد ایران داشت. از سوی دیگر، این روند در دوره‌ی پهلوی و سال‌های پس از جنگ جهانی، ادامه یافت. در دوره‌ی پهلوی اول، آلمان و پس از جنگ، آمریكا به صورت مهم‌ترین طرف‌های تجاری ایران درآمدند و رشد وابستگی در اقتصاد ایران در دهه‌ی 40 تشدید شد و در هفت سال اول دهه‌ی 50، به اوج خود رسید.

از این‌رو، اگر ایران در گذشته و قبل از آغاز رابطه با دولت‌های استعماری با تولید و ساخت متنوع محصولات اقتصادی در مبادلات بازرگانی خارجی به صورت فعال شركت می‌داشت و از مزایای آن بهره‌مند می‌شد، رفته رفته با تحمیل رشد ناموزون و تحمیل تقسیم بین‌المللی كار، اقتصاد كشاورزی ایران كه - به صدور محصولات كشاورزی وابسته بود - به صدور نفت وابسته شد. از طرفی، اگر ابتدا میزان واردات ناچیز می‌بود و كل اقتصاد كشور را تحت تأثیر قرار نمی‌داد، در مقطع بعدی با جاافتادن تقسیم بین‌المللی‌كار، نوع واردات و كشورهای صادر كننده‌ی كالا به ایران، به عامل تعیین كننده‌ای در حركت اقتصادی ایران تبدیل شد.

بنابراین، بر بستر چنین زمینه‌ای بود كه ایران سه دوره‌ی صنعتی‌شدن را در سال‌های پیش از 1300، 1300-1320 و 1347-1357 پشت سر گذاشت. تحولات یادشده، نه تنها تغییری در اقتصاد تك‌محصولی كشور به وجود نیاورد بلكه به تغییر نوع محصول و تشدید آن انجامید و اقتصاد تك‌محصولی كشاورزی، به اقتصاد تك‌محصولی نفت تبدیل شد. از سوی دیگر، صادرات كالا - كه وجه دیگری از بازرگانی خارجی است و بر خلاف واردات، بیانگر امكانات تولید كشور یا به دیگر سخن، امكانات واحد‌های تولیدی، اعم از صنعتی، كشاورزی و معدنی در رفع نیازهای بین المللی و فراهم آوردن ارز لازم برای تأمین واردات است - پیشرفت چندانی نكرد.

صادرات موتور محرکه اقتصاد

در واقع صادرات به عنوان موتور محرکه اقتصاد و رمز بقای کشورها در بازارهای جهانی نقش مهمی را در عرصه اقتصاد ایفا می کند، زیرا تقویت ظرفیتهای تولید و ایجاد ظرفیتهای جدید، هموار کردن راه توسعه صادرات نقش دولت را به عنوان تضمین کننده سرمایه گذاریهای موجود و کاهش انحصار پررنگ تر می کند.

با تنوع بخشی به اقتصاد و درآمدها در جهت کاهش وابستگیها و نوسان های اقتصادی، ایجاد اشتغال و افزایش رفاه موضوعاتی هستند که کاهش وابستگی به عایدات حاصل از فروش نفت و افزایش صادرات غیر نفتی را می طلبند، چرا که افزایش بیش از پیش صادرات غیر نفتی یعنی افزایش تولید و در نتیجه افزایش تقاضا برای نیروی کار که همان ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری است و در نتیجه با افزایش صادرات غیر نفتی می توان به راحتی معضل بیکاری و حتی تورم را در سطح جامعه ریشه کن کرد.