حکم ایلخانیگری ناصرخان قشقایی توسط دکتر محمد مصدق

نمره 3774

7 ربیع الثانی 1339

  ربیع الثانی  1339 مطابق پیچی ئیل خیریت  دلیل 1299؛ از آنجا که مقتضیات موقع و مناسبات حاضرۀ مملکت نظریات ایالت را بر این می دارد که  اصلاحات کامل درایل قشقائی بشود  و یک نفر  شخص کاردان  عالم به مقتضیات وقت برای ایلخانی گری ایل قشقائی که از امورات  مهمّه ی مملکتی است انتخاب گردد و نظر  به اینکه  جناب جلالتمآب اجلّ آقای محمّد ناصر خان سالار اکرم بدین صفات متّصف و جوانی لایق  و مستعد  برای همه نوع رجوع  خدمت  است و در امور ایل قشقائی بصیرت و اطّلاعات  کافیه دارد، علیهذا درهذه  السنه مسعوده  پیچی  ایل به صدوراین حکم  معزّی الیه  را به سمت  ایلخانگری ایل قشقائی منتخب و بر قرار  داشت که همواره  در تنظیم  و تنسیق ایل  و رفع مفاسد و بسط مصالح اهتمامات لازمه را مرعی داشته خود را کاملاً  مسئول انتظامات ایل بداند و جناب  اجلّ آقای نصرالله  خان هم که به موجب حکم علیحدّه به سمت  ایل بیگی گری قشقائی منصوب و برقرار شده اند باید معاضداً درانتظامات ایل قشقائی و هرگونه اصلاحاتی که لازم باشد متّفق و مساعد  باشد که  انشاءالله  به توجّهات الهی کار قشقائی من جمیع الجهات درتحت ترتیب و تنظیم  درآمده وازهرگونه  مفاسد  بری گردد.

مقرّر آنکه عموم کلانتران  و کدخدایان  و رؤسا  و ریش سفیدان طوایف  کلّ قشقائی جناب جلالتمآب اجلّ آقای سالار اکرم  را ایلخانی  بالاستقلال  خود دانسته  اطاعت ایشان فریضۀ ذمّت دانند واز امر و نهی معزّی الیه تخلّف نورزیده و حسب المقرّر معمول  داشته در عهده  شناسند.

مصدّق السلطنه

[ امضاء] دکتر محمّد مصدّق

[ رقم مهر  مربّع شکل] ایالت فارس

*منبع:  محمّد ترکمان، نامه های دکتر مصدّق ( جلد دوّم )،نشر هزاران ،1377 ،ص 47 .

زیرنویس:

 بنا به یک سنت تاریخی و سیاسی، حکم ایلخانیگری قشقایی ها توسط شاه، نخست وزیر و یا والی فارس صادر می شده است. اولین حکم رسمی ایلخانی در قشقایی توسط فتحعلیشاه برای جانی خان صادر شد. بعد از وی حسینقلی خان، محمدعلی خان، محمدقلی خان، سلطان محمدخان، نصرالله خان، ضرغام الدوله، صولت الدوله، ناصرخان و ملک منصور خان به ترتیب ایلخان های عمده قشقایی بودند.

 حکم ناصرخان(حکم فوق) توسط مصدق زمانی صادر می شود که ایشان والی فارس بوده اند. آخرین ایلخان رسمی قشقایی ملک منصورخان قشقایی بودند با حکم رضا شاه(۱۳۰۸)

با تبعید صولت الدوله و خانواده وی توسط رضا شاه، ایلخانیگری عملا در قشقایی ملغی و یا معوق شد. بعد از شهریور بیست و بازگشت خوانین، برادران قشقایی همچنان (البته بدون حکم رسمی از پهلوی دوم) ایلخان و مدیر ایل بودند. بعد از انتصاب ناصرخان به مقام سناتوری و انتخاب خسروخان و محمدحسین خان به تهران، در یک تقسیم کار، مدیریت ایل بر عهده ملک منصورخان واگذار شده بود تا کودتای ۲۸ مرداد که ایلخانیگری برای همیشه در قشقایی تعطیل شد.