حمید سمندریان کارگردان تئاتر و مترجم برخی از متون کلاسیک ادبیات نمایشی در سال ۱۳۱۰ در تهران متولد شد

شروع فعالیت تئاتریش در حین تحصیل در دوره متوسطه بود او در کلاس‌های تئاتر و هنرپیشگی استادان حسین خیرخواه، شباویز و نصرت کریمی شرکت و تحصیل کرد. این کلاس ها زیر نظر استاد عبدالحسین نوشین اداره می‌شد. حمید سمندریان همچنین ویلون می‌نواخت و از شاگردان محمود ذوالفنون ،برادر بزرگتر زنده یاد جلال ذوالفنون بود.

وی پس از اتمام دوره دبیرستان به اروپا سفر کرد و در آلمان دوره مهندسی شوفاژ سانترال را در دانشگاه صنعتی برلین گذراند اما بعد از آن به کنسرواتور عالی موسیقی و هنرهای نمایشی هامبورگ وارد شد برخورد با تئاتر آن‌قدر برایش جذاب بود که مجالی برای موسیقی نمی‌گذاشت و شاید برای همیشه از موسیقی خداحافظی کرد.

او طی شش سال به صورت آکادمیک تحت آموزش ادوارد مارکس که یکی از استادان برجسته تئاتر بود اصول و مبانی کارگردانی و بازیگری را آموخت و همزمان در آلمان به صورت حرفه‌ای مشغول به کار شد.

وی پس از پایان این دوره به دعوت اداره هنرهای نمایشی دراماتیک اداره کل هنرهای زیبای کشور به ایران برگشت و به سرعت نمایشنامه دوزخ یا دربسته اثر ژان پل سارتر را در تالار نوبنیاد همین اداره به روی صحنه آورد، ضمنا با همکاری دکتر مهدی فروغ به بنیاد هنرستان آزاد هنرهای دراماتیک که وابسته به هنرهای زیبای کل کشور بود دست زد.

بعد از آن حمید سمندریان به دعوت مهندس هوشنگ، دکتر مهدی برکشلی و با همکاری دکتر مهدی نامدار دانشکده تئاتر دانشگاه تهران را بنیان گذاشتند و کار تدریس را بدون وقفه تا به امروز در دانشگاه‌های تهران و کلیه دانشگاه‌های تئاتری ادامه داد.

در سال ۱۳۷۳ به بنیاد کلاس‌های آزاد بازیگری و کارگردانی دست زد که هنرجویان بسیار زیادی از آنجا فارغ التحصیل شدند و به عرصه حرفه‌ای هنر وارد شدند ازجمله سعید پور صمیمی-مریم معترف-سوسن تسلیمی-فریبرز عرب نیا-احمد آقالو-پرویز پور حسینی-امین تارخ-احمد ساعتچیان-محمد رحمانیان-محمد رضا جوزی-محمد یعقوبی-امیر جعفری- فتحعلی اویسی- فردوس کاویانی- مهران مدیری - خسرو سینا- میر طاهر مظلومی- پیام دهکردی- نوید فرید - شهاب حسینی - حامد کمیلی - حامد بهداد -نگار فروزنده- یوسف تیمور ی-رابعه اسکویی-مجید صالحی-فرزاد حسنی-شهرام عبدلی-قطب الدین صادقی-کیومرث مرادی-علیرضا اشکان-حمید فرخ نژاد-الیکا عبدالرزاقی-حمید میهن دوست-آشا محرابی-حسام نواب صفوی و ...

حمید سمندریان در سال‌های پیش از انقلاب، سال ۱۳۴۲ گروه تئاتری منسجمی به‌نام گروه هنری پاسارگاد تشکیل داد که افراد گروه عبارت‌اند از: پرویز پورحسینی، سعید پورصمیمی، پری صابری، اسماعیل محرابی، جمشید مشایخی، پرویز کاردان، محمد حفاظی، منوچهر فرید، ثریا قاسمی، اسماعیل شنگله، مهدی فخیم‌زاده و ...

سمندریان برخی از مهمترین متون نمایشی از نویسندگان شاخص ادبیات نمایشی غرب همانند فردریش دورنمات،برتولت برشت،آنتوان چخوف، اوژن یونسکو،آرتور میلر، ماکس فریش،ژان آنوی،تنسی ویلیامز،ژان پل سارتر،هنریک ایبسن را ترجمه و سپس خود کارگردانی کرد . از این منظر باید او را یکی از کارگردانان شاخص تئاتر در تاریخ تئاتر ایران به شمار آورد که سهمی جدی در آشنایی مردم و علاقه مندان تئاتر و نمایش با متون و آثار کلاسیک و برجسته تاریخ تئاتر جهان به شمار آورد.

سال 88 و با همت معاونت اجتماعی شهرداری تهران و با حضور شهردار تماشاخانه  شماره دو خانه هنرمندان ایران در ایرانشهر به نام این چهره نامدار عرصه هنر نامگذاری شد.

    سمندریان صاحب تماشاخانه شد

سمندریان تجربه‌ای هم در حیطه سینما داشت و فیلم تمام وسوسه های زمین را در سال های اولیه دهه شضت کارگردانی کرد،اما دیگر به سمت سینما نیامد،اگرچه همسرش ،هما روستا از جمله بازیگران شاخص تئاتر و سینما بود و برای برخی از فیلم‌ها جایزه سیمرغ بهترین بازیگری زن را هم دریافت کرد.

سمندریان بامداد روز 22 تیرماه 1391 درگذشت، در حالی که قرار بود نمایش گالیله اثر برتولت برشت را به روی صحنه ببرد.

حمید سمندریان در رادیو صدای ایران تعدادی نمایشنامه را ترجمه کرده که کارگردانی آن را نیز به عهده داشته‌است:

    غروب روزهای آخر پاییز نوشته فردریش دورنمات سال 1341

    پنچری نوشته فردریش دورنمات سال 1341

    همزاد نوشته فردریش دورنمات سال ۱۳۴۱

    اقدامات وگا نوشته فردریش دورنمات سال ۱۳۴۱

    فیزیکدانها نوشته فردریش دورنمات سال ۱۳۶۶

    آنتیگون نوشتهٔ ژان آنوی سال ۱۳۷۶

 آثار اجرا شده در تلویزیون ملی ایران با ترجمه و کارگردانی حمید سمندریان:

    غروب روزهای پائیز اثر فردریش دورنمات سال ۱۳۴۲

    بازی استریندبرگ اثر فردریش دورنمات سال ۱۳۵۱

    خمره اثر لوئیجی پیراندللو سال ۱۳۵۳

    جراحی پلاستیک اثر پی‌یر فراری سال ۱۳۴۰

    پلوفت (شبح کوچک) اثر ماریا کل راماشادو سال ۱۳۴۰

ساعت شش در خیابان آتن اثر روژه فردیناند

به‌سوی دمشق اثر اگوست استریندبرگ سال ۱۳۸۱ با همکاری بازیگران آلمانی

حمید سمندریان به دعوت پرفسور رگن‌برگ استاد دانشگاه مونیخ و کارگردان تئاتر به انستیتو گوته دعوت شد و نمایشنامه‌های بسیاری را با بازیگران آلمانی روی صحنه برد. این همکاری بین سالهای ۵۱ تا ۵۷ ادامه داشت.

    شهاب آسمانی اثر فردریش دورنمات

    چگونه رنج‌های آقای موکین پوت برطرف می‌شود اثر پیتر وایس

    پنچری اثر فردریش دورنمات ۴- سانتا کروز اثر ماکس فریش

    راهب و راهزن اثر هاینریش بول

    خوزه اثر هاینریش بول

    خشم شدید فلیپ هوتس اثر ماکس فریش

    بالماسکه دزدان اثر ژان آنوی

    دوزخ اثر ژان پل سارتر

    زناشویی آقای می‌سی‌سی‌پی اثر فردریش دورنمات

    توراندخت اثر هیلدس هایمر

    مرده‌های بی‌کفن و دفن اثر ژان پل سارتر

 ترجمه‌ها

    غروب روزهای پاییز اثر فردریش دورنمات سال ۱۳۴۰ ناشر مروارید

    پنچری اثر فردریش دورنمات سال ۱۳۴۲ ناشر مروارید

    زناشویی آقای می‌سی‌سی‌پی اثر فردریش دورنمات سال ۱۳۴۱ نشر پیروز

    دایره گچی قفقازی اثر برتولت برشت سال ۱۳۴۱ چاپ مجدد ۱۳۷۸

    اقدامات وگا و همزاد اثر فردریش دورنمات سال ۱۳۴۱

    ملاقات بانوی سالخورده اثر فردریش دورنمات سال ۱۳۴۲ چاپ مجدد ۱۳۷۸ نشر قطره

    رومولوس کبیر اثر فردریش دورنمات سال ۱۳۶۹ مرکز هنرهای نمایشی

    باغ وحش شیشه‌ای اثر تنسی ویلیامز سال ۱۳۴۲ چاپ مجدد ۱۳۸۳ نشر قطره

    لئوکادیا اثر ژان آنوی سال ۱۳۴۳ چاپ مجدد ۱۳۸۳ نشر قطره

    هرکول و طویله اوجیاس اثر فردریش دورنمات سال ۱۳۴۳

    آندورا اثر ماکس فریش سال ۱۳۴۷ انتشارات روز

    فیزیکدان‌ها اثر فردریش دورنمات سال ۱۳۵۰ چاپ مجدد ۱۳۸۳ نشر قطره

    خشم شدید فلیپ هوتس اثر ماکس فریش سال ۱۳۵۰ چاپ مجدد ۱۳۷۰ نشر مرکز هنرهای نمایشی

    فرشته‌ای به بابل می‌آید اثر فردریش دورنمات سال ۱۳۵۲

    چگونه رنج‌های آقای موکین پوت بر طرف می‌شود سال ۱۳۵۳

    مکبث اثر ویلیام شکسپیر سال ۱۳۵۵ چاپ مجدد ۱۳۸۳ نشر قطره

    بازی استریندبرگ اثر فردریش دورنمات سال ۱۳۵۱ چاپ مجدد ۱۳۷۴ نسل قلم

    درگذشت حمید سمندریان، چهره نامدار تئاتر ایران