حماسه ارمنی دلاوران ساسون و شاهنامه

(قسمت دوم)

مضامین و بن‌مایه های مشترک و مشابه:

۱. آب چشمه مقدس و ویژه:

داوید به سفارش مادربزرگش زرّین مویِ چهل طرّه و عمویش اوهان و راهنمایی اسب مخصوص کرّه کورکیک جلالی به چشمه شیر می رود و در آن تن می شوید و از آبش می خورد. از تاثیر این آب مقدس و ویژه نوری از صلیبی که بر بازو بسته می تابد و پیکرش بزرگ و غول آسا می شود.

بن‌مایه آب مقدس یا مخصوص که کارکرد ویژه ای دارد در شاهنامه به دو صورت دیده می شود:
نخست آب روشن‌ چشمه ای که‌ کیخسرو پس از دست شستن از پادشاهی به آن می رسد و شبانه سر و تن می شوید و ناپدید غایب می شود:

چو بهری ز تیره شب اندر چمید
کی نامور پیش چشمه خمید

بدان آب روشن سر و تن بشست
همی خواند اندر نهان زند و اُست

(دفتر چهارم، پادشاهی کیخسرو، ۳۶۷: ۳۰۴۴ ۳۰۴۵)

و دیگر آب حیوان حیات که اسکندر در طلب آن برمی آید، ولی ناکام می ماند و خضر پیامبر از آن می نوشد و زندگی جاوید می یابد.
به دلیل نقش محوری "آب" در امر آفرینش و زندگی بشر، چشمه ها در انواع روایات اساطیری، حماسی، آیینی و معتقدات عامیانه ملل مختلف جهان با نقش های شگفتی نظیر بی مرگ کنندگی، درمان بخشی، پیکرگردانی، رویین تن کنندگی، اعطای جوانی، بارور کردن، نیرو دادن، دانش بخشی و... دیده می شود...
س
 
 اسفند هزار و هشتمین سالروز پایان سرایش شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی خجسته باد
س
 
 
بیست‌وپنجمِ اسفند (۴۰۰ قمری) تنهاتاریخی‌ست که به روز از آن در خودِ شاهنامه توسطِ فردوسی یاد شده، و ‌احتمالاتِ کمتری در نادرستیِ آن وجود دارد البته که با فرضِ گردشی نبودنِ سال‌شماریِ زمانِ فردوسی. این روز روزِ پایانِ سرایشِ شاهنامه است، سرایشِ نهاییِ آن. شاعر یک بار کتاب را در سال ۳۸۴ قمری تمام می‌کند اما دوباره به آن برمی‌گردد و پس از شانزده سال کار، نگارشِ آن را در بیست‌وپنجمِ اسفندِ سال ۴۰۰ نهایی می‌کند. گرامی می‌داریم این روز را و گرامی می‌داریم هر خواندن و به پایان بردنِ این کتاب را...
س
 
"به دستی کمند؛ (جستاری درباره شاهنامه و لرها)

مهدی سعیدی
موسسه آموزشی تالیفی ارشدان

سال نشر: ۱۳۹۶
تعداد صفحات: ۱۴۲
س
 
 
درود برخوبان همیشه و هنوز. با توجه به برگزاری جشن "هزارو هشتمین سالروز پایان سرایش شاهنامه " در مجموعه ساربوک کاشان به اطلاع میرساند جلسه " خوانش و شرح شاهنامه" امروز مورخه اسفند به این برنامه اختصاص خواهد داشت و به امید خدای بزرگ ادامه سلسله جلسات هفتگی را از نخستین جمعه سال از ساعت عصر پی خواهیم گرفت. ورجاوند و انوشه باشید☘
س
 
جشن هزاروهشتمین سالگرد سرایش شاهنامه فردوسی

با حضورفرهیختگان و مسئولین شهرستان کاشان

۲۵ اسفند ساعت ۱۸:۳۰
میدان ۱۵خرداد ساربوک
س
 
ب
بنیاد فردوسی شاخه کاشان و آران و بیدگل
شاهنامه خوانی علیرضا رجبعلی زاده
در
جشن هزاروهشتمین سالگرد سرایش شاهنامه فردوسی

در حضورفرهیختگان و مسئولین کاشان

۲۵ اسفند ساربوک
 بنیادفردوسی شاخه کاشان
 فروشگاهای نشرساربوک
 
 
گويند چون جمشيد به پادشاهى رسيد، دين را تجديد کرد و اينکار در نوروز انجام شد.
در روايت‏هاى ديگر میگويند اهريمن برکت را از ميان برده بود، چنان که مردم از خوردن و آشاميدن سير نمى‏شدند، باد را از وزيدن بازداشته بود. چنان که همه درختان خشک شدند و جهان نزديک به نابودى بود. جم به فرمان ايزد به سوى جايگاه اهريمن و پيروانش شتافت و با آنان نبرد کرد و به اين بدبختى پايان بخشيد و چون به جهان بازگشت، از برکت اين پيروزى، هم چون خورشيد مى‏درخشيد و نور از وى می تافت. مردم شگفت‏زده فرياد زدند: روز نو»، نوروز».
بنا به افسانه ديگرى، جم تختى ساخت و گوهر در آن نشانيد و ديوان به فرمان او آن را برداشتند و به گردون افراشتند و جمشيد چون خورشيد تابان بود. مردمان بر تخت او گرد آمدند و بر او گوهر افشاندند و آن روز را نوروز خواندند.
به روايتى ديگر، جمشيد پس از پيروزى بر ديوان فرمود براى او گردونه‏اى ساختند. در روز اورمزد از ماه فروردين (يعنى نوروز) بر آن نشست و ديوان او را در هوا به يک روز از دماوند تا بابل بردند ومردمان به سبب چيز شگفتى که ديدند، اين روز را جشن گرفتند. سبب بر تخت نشستن در نوروز به تقليد از اين افسانه معمول گشت.
برخى ديگر برآنند که جم در کشور مى‏گرديد. خواست به آذربايجان درآيد. بر تختى زرين نشست و مردم او را بر گردن خويش حمل کردند. چون نور خورشيد بر او افتاد و مردمان او را ديدند، او را تحسين کردند و شادمان شدند و آن روز را که نوروز بود جشن گرفتند.
به قولى در روز نوروز، جم اوزان و مقادير را تعيين کرد و فرانروايان اين تعيين او را به فال نيک گرفتند و از آن پيروى کردند و از آن پس به ياد اين کار نيکو، اين روز را جشن گرفتند.
بنابه روايتى ديگر گويند که نيشکر در دوران فرمانروايى جم، در روز نوروز کشف شد. به اين صورت که جم نى پر آبى را ديد که شيره آن به بيرون تراوش کرده بود. جم آن را چشيد. چون در آن شيرينى لذيذى يافت، دستور داد شيره آن را بکشند و از آن شکر بسازند. در روز پنجم شکر درست کردند. مردم از روى تبرک آن را به هم ديگر هديه دادند و از اين روست که در اين روز همه به هم شيرينى هديه مى‏دهند.
به روايتى ديگر گويند که ديرزمانى در ايرانشهر باران نباريد، اما چون جمشيد بر تخت نشست، در اين روز، يعنى نوروز پس از يک دوران طولانى خشکسالى، باران باريد. مردم آن را به فال نيک گرفتند و آب باران به هم ريختند و اين آيين در ميان آنها نگاهدارى شد و به شکرانه آن نوروز را جشن گرفتند.
و نيز گويند جم به مردمان فرمان داد که در اين روز خود را با آب بشويند تا از گناهان پاک شوند و برخى اين رسم را با کندن جوى‏ها و آبراه‏ها به دستور جم، در اين روز، مربوط مى‏دانند.(
از سوى ديگر چنين به نظر مى‏رسد که بناى باشکوه تخت ‏جمشيد، محل مخصوص اجراى جشن سالانه نوروز بوده است.ملت‏هاى همه سرزمين‏هاى زير فرمانروايى هخامنشى، در چنين روزى در آنجا گرد مى‏آمدند تا پيشکش‏هاى خود را تقديم کنند. آنان از پلکان‏هاى باشکوه اين بنا که بطورى ساخته شده‏اند که بتوان با اسب از روى آنها بالا رفت و از ميان دروازه‏هاى کاخ و از کنار ديواره‏هاى کنگره‏دار که گويا نمادى از کوه مقدس اساطيرى در باورهاى ايران‏باستان است، مى‏گذشتند تا به کاخ صد ستون وارد شوند. حرکت اين گروه‏ها نمايش دارايى آنها نبود، بلکه آيينى نيايشى بود در برابر خداى بارورى اين سرزمين. نقش برجسته معروف تخت‏جمشيد که شيرى (= خورشيد) را در حال کشتن گاو (= باران) نشان مى‏دهد و ديگر نقش برجسته‏هاى اين بنا، اين نظر را القاء مى‏کند که جشن سالانه‏اى در ايران وجود داشته است که با تغيير فصل‌ها مربوط بوده است.
آنچه نويسندگان دوره اسلامى درباره آيين‏هاى نوروز نگاشته ‏اند، طبعاً بازتابى از مراسم اين روز در دوران ساسانيان بوده است. به نمونه ‏هايى از آن اشاره مى‏شود:
رسم بوده است که در نوروز، دختران جوان در تنگ‏ها و کوزه‏ ها، دزدانه و به‏ طور پنهانى از زير آسياب‏ها و از چشمه ‏سارها و مخزن قنات‏ها آب مى‏آوردند. بر گلوگاه تنگ‏ها و کوزه‏ها گردنبندى از ياقوت سبز که به نخ زرين کشيده شده و منجوق‏هايى از زبرجد بر آن آويخته شده بود مى‏بستند.
در اين آيين و آيين‏هاى مشابه بايد جاى پاى دو امشاسپند خرداد و مرداد را که نمادى زنانه دارند و هميشه با هم مى‏آيند و با آب و سرزندگى گياه و رستنى ارتباطى پيوسته دارند جستجو کرد...
س
 
"شاهنامه و پژوهش های تازه؛ پیرامون تاریخ نگاری، هنر و جامعه ایرانی"
غزال دبیری، اولگ ‌گرابار، ماریانا شِرو سیمپسون، گالینا لاسیکووا و مریم‌ نعمت طاووسی
ترجمه: محمود فاضلی بیرجندی
قیمت: تومان
س
 
 
با توجه به این که گاهشماری باستانی ایرانی، ماه ۳۱ روزه ندارد و ۶ ماه سی ویک روزه در گاهشماری جدید داریم، و نیز در گاهشماری جدید اسفند ماه ۲۹ روز است، پس با این حساب در گاهشماری باستانی پنج روز آخر سال کم می آید. ولی جـای این پنج روز نیز در این گاهشماری حساب شده است؛ به این گونه که پنج روز آخر سـال هر یـک نامـی جداگانه دارد و این ۵ روز را به عنوان جشن "پنجه" ,جشن می گیرند.
این پنج روز را پنج روز پنجه گویند که نام آن ها به این ترتیب است: روز نخست پنجه "اهنودگاه" ،روز دوم آن "اشتود گاه" ،روز سوم آن "سپنتمدگاه"، روز چهارم آن "وهوخشترگاه" و روز پنجم پنجه "وهیشتوایش گاه" نام دارد. بنابراین تقویم زرتشتی که بر اساس گـردش زمین به دور خورشید است دارای ۳۶۵ روز کامل می شود و پنجه پایان سال را گاتابیو یا اندرگاه یا بهیزک می نامند.
هر چهار سال یکبار برای کبیسه، یک روز اضافه وجود دارد که آنرا "اورداد" میگویند (توجه داشته باشیم ۶ ساعت هر سال ساعت تحویل سال جابجا میشود...)
 
"شاهنامه نگاری، مبتنی بر ویژگی های شخصیتی شاه عباس اول"

نویسنده: کیشور رضوی

مترجم: مصطفی لعل شاطری
س