استاد جامعه شناسی دانشگاه شهید بهشتی در گفت و گو با «تابناک»؛

عمیق شدن شکاف های اجتماعی ، خروجی تلخ رقابت های انتخاباتی بود / جامعه بیش از پیش به قدرت اجتماعی برآمده از همبستگی نیازمند است

به دنبال این بی اعتمادی ، همه اداره کنندگان کشور مقبولیت و مشروعیتشان نزد مردم کاهش می باید. مردم از نظام ، از اصلاح امور و از امکان دستیابی به زندگی خوب و رفاه از طریق کار و تلاش و کار سالم نا امید می شوند ، پایبندی اخلاقی و سیاسی نزد همه قشرهای جامعه کاهش می یابد. عامه مردم به تأسی از نخبگان سیاسی به دنبال راه های جبران نامشروع خواهند رفت و پایبندی به سایر هنجارها و قواعد اجتماعی نیز کاهش خواهد یافت.

دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری که در آن دو گفتمان غالب کشور پا به پای هم برای جذب حداکثر آرای عمومی به بررسی و به کارگیری انواع ترفندهای انتخاباتی مشغول شدند ، به شدت رقابتی شد و در آن ترفندهایی که بعضاً اخلاقی نبود ، مورد استفاده قرار گرفت تا ضمن تخریب گفتمان و شخصیت های رقیب ، بذر ناامیدی عمومی و شکاف اجتماعی را در جامعه نهادینه کند.

به گزارش «تابناک»؛ فارغ از همه تحلیل ها در رابطه با ابعاد سیاسی انتخابات دوازدهم ، چرایی شکست اصولگرایان و پیروزی اصلاح طلبان در فضای رسانه ای مطرح می شود؛ موضوع مهمی که به نظر نیاز به بررسی جدی دارد و آثار و پیامدهای اجتماعی این رقابت سیاسی روی افراد جامعه است.

دکتر داود پرچمی ، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی در رابطه با پیامدهای اجتماعی این هماورد سیاسی ، به «تابناک» ، گفت: متأسفانه پس از انتخابات 88 رویه ای در رقابت های انتخاباتی وارد شد که با زمینه فرهنگی اجتماعی ما نیز همخوانی دارد و روشی برای کسب رأی شد تا نامزدها کسب محبوبیت را در نسبت مذموم درست یا نادرستِ بزرگ تر به دیگری ، ولو به هزینه کاهش مشروعیت نظام جستجو کنند.

در جریان انتخابات ، شکاف های اجتماعی و فرهنگی افزایش یافت

این گونه رفتار به جای افزایش همبستگی ملی و وفاق اجتماعی در جهت عمیق تر کردن شکاف های فرهنگی و اجتماعی ، قومی و مذهبی و سیاسی و فراهم سازی زمینه تضادهای سیاسی عمل می کند. در این انتخابات ، سخنانی بر زبان برخی نامزدهای ریاست جمهوری جاری شد که با وجود آن ، دیگر نیازی به تبلیغ بیگانگان و دشمنان مردم ، کشور و نظام وجود ندارد.

پرچمی ادامه داد: فضای انتخابات و رقابت های انتخاباتی همیشه با فراز و فرودها و چالش هایی روبه روست و پیامدهایی آشکار و پنهان و مثبت و منفی دارد. در حالی که مشارکت نزدیک 73 درصد واجدین شرایط در رأی گیری می تواند رکورد بین المللی و نشانه ای برای مشروعیت نظام سیاسی تلقی شود ، از سوی دیگر تحلیل جزئی تر این رأی ، حاکی از شرایطی است که نگران هایی را به وجود می آورد و واقعیت این است که یک دو قطبی سیاسی برخاسته از شکاف های طبقاتی ، فرهنگی و اجتماعی را پیش چشم ما قرار می دهد.

این استاد دانشگاه در مورد جزئیات شکاف اجتماعی مورد اشاره افزود: یک طرف این شکاف ، گرایش های دینی و مذهبی قویتر و قرائتی متعهدانه تر از اصول و مبانی انقلاب ، با تعلق طبقاتی عمدتاً پایین و متوسط و بالای سنتی حضور دارد و در طرف دیگر از گرایش های سکولارتر ، دینی و مذهبی ضعیف تر و قرائتی فاصله گرفته و دگرگون از اصول و مبانی انقلاب و با تعلق طبقاتی متوسط و بالای مدرن است. خاستگاه یک طرف بیشتر جمعیت سنتیِ شهری و جامعه روستایی و با میانگین سنی بالاتر است و در طرف مقابل آن جمعیت شهری مدرن با میانگین سنی پایین تر است.

رقابت های انتخاباتی به نا امیدی عمومی دامن زد

وی با انتقاد از رفتار تخریبی نامزدهای انتخاباتی در دوران رقابت ، افزود: این نوع رفتار نامزدها برای جامعه پیامدهای نامطلوب متعدد و فراوانی دارد. یکی از آن ها نا امیدی است. یکی از مهم ترین پیامدهای آن دامن زدن به صورت گرایی و سطحی نگری در جامعه است که ریشه در نگاه آنان به مردم دارد. متأسفانه رفتارهای غیر اخلاقی و متهم سازی همانند صحنه های فیلم اکشن برای جلب رأی ، آنچنان بر مناظره ها سایه انداخته بود که توجه مخاطبان را از نکات اصلی دور می کرد.

استاد جامعه شناسی دانشگاه شهید بهشتی در مورد پیامدهای اجتماعی این رفتار و بی اعتمادی ایجاد شده ، تصریح کرد: به دنبال این بی اعتمادی همه اداره کنندگان کشور مقبولیت و مشروعیتشان نزد مردم کاهش می باید. مردم از نظام و از اصلاح امور و از امکان دستیابی به زندگی خوب و رفاه از طریق کار و تلاش و کار سالم نا امید می شوند. پایبندی اخلاقی و سیاسی نزد همه قشرهای جامعه کاهش می یابد. به دنبال راه های جبرانی نامشروع و خلاف قانون خواهند رفت. کاهش پایبندی به سایر هنجارها و قواعد اجتماعی را نیز در پی خواهد داشت. قبح شکنی عبور از مرزهای اخلاقی را در پی دارد. امکان و احتمال ازدیاد و گسترش فساد مالی و اداری را افزایش می دهد.

اینکه مردم می بینند مسئولین آنقدر به یکدیگر اتهام می زنند به تدریج فساد و بی اخلاقی برایشان هنجار و عادی می شود. هنگامی که مردم ببینند از اعتقادشان سوء استفاده شده ، بی اعتقاد می شوند. بی اخلاقی ها و برچسب زنی ها باعث شده قبح این کار در بین مردم عادی نیز تا حد زیادی شکسته شود.

وی ادامه داد: لازم است که نخبگان سیاسی ، احزاب و گروه ها در همه اوقات و احوال و به ویژه در هنگامه انتخابات به گونه ای مراقبت کنند که عمق این شکاف ها و هویت های مکتسبه از آن ها در حدی نشود که هویت های بزرگتر آن مانند هویت ملی نادیده انگاشته شود. در این حالت در واقع منافع و ارزش های گروه بزرگتر کمرنگ و منافع و ارزش های گروه های کوچک تر مهم تر خواهد شد. متأسفانه کسانی که مسئول حفظ انسجام جامعه هستند بیشتر به عمیق سازی و گسترش این شکاف ها پرداختند و این شرایط نگران کننده است.

وی در بخش دیگری از سخنانش و در مورد پیامدهای اجتماعی رقابت های انتخاباتی دوازدهم افزود: روند حاکم بر جهان ، روند پذیرش سیطره نظام سرمایه داری است. ایستادگی در برابر آن سخت و هزینه آور است. باید شرایط لازم ایستادگی در برابر آن در کشور فراهم شود. این نظام مدل توسعه خود را طلب می کند. مدلی که رفاه ، آسایش و آرامش مردم را در کنار اعتلای معنوی آنان محقق کند و نابرابری و آسیب های اجتماعی در آن را به حداقل برساند.

هم اینک نیاز کشور به قدرت اجتماعی برآمده از همبستگی و همبستگی همه آحاد جامعه که بتواند در مقابل دشمنان خارجی مقاومت کند و مانع از پذیرش شروط ظالمانه آنها شود ، از مهمترین ضرورت های حفظ وحدت خواهد بود. پرهیز از دوگانه سازی هایی که عموما در انتخابات شکل می گیرد ، و تلاش در جهت همبستگی مردم با یکدیگر و با دولت ضرورتی است که دولت آینده باید به آن توجه کند.