وقتی اسم «فاکس‌کان» را می‌شنویم؛ بی‌اختیار اولین چیزی که به ذهن‌مان می‌رسد؛ آیفون و داستان‌های خودکشی‌های کارگران این کارخانه در سال ۲۰۱۰ است. کارگران یکی پس از دیگری وسط کار خود را از بالای ساختمان‌ها یا خواب‌گاه‌ها به پایین پرت می‌کردند. در آن سال نزدیک به ۱۸ نفر خودکشی کردند و مرگ ۱۴ نفر تایید شد. در ادامه نیز گزارش‌های متعددی از وضعیت اسف‌بار کارگران کارخانه‌های فاکس‌کان منتشر شد؛ به طوری که استیو جابز را به واکنش وا داشت و تیم کوک مجبور شد با تیمی از رسانه‌ها از نزدیک فاکس‌کان را بازدید کند.

 

عمده محصولات اپل در کشور چین توسط کارخانه‌های فاکس‌کان تولید می‌شوند. شاید یکی از بزرگ‌ترین دستاوردها و ابزارک‌های ساخته دست بشر در کارخانه‌های فکس‌کان مونتاژ می‌شود ولی هنوز خبرهای ناگوار و تکان‌دهنده از درون این کارخانه‌ها به بیرون درز می‌کند. کارخانه شنزن فاکس‌کان که بزرگ‌ترین کارخانه این شرکت است را «شهر ممنوعه اپل» می‌نامند چون بیشتر شبیه به یک مکان سری و مخفی است.

در طی سال‌های اخیر خبرنگاران زیادی سعی کردند به صورت پنهانی وارد کارخانه فاکس‌کان شوند و خبر و گزارش و عکس برای دنیای بیرون بیاورند. چندین خبرنگار موفق شدند و چندین خبرنگار نیز دستگیر و مورد ضرب و شتم قرار گرفتند. آخرین مورد؛ برایان مرچنت (Brian Merchant) سردبیر مجلۀ فناوری مادربورد توانست از طریق دست‌شویی‌ها به درون کارخانه فاکس‌کان قدم بگذارد و چندین ساعت گشت بزند و از نزدیک دنیای مرگ‌بار، حزن‌انگیز و سرد آن‌جا را ببیند و یک گزارش مفصل در نشریه گاردین چاپ کند. این گزارش بسیار طولانی است اما در ادامه سعی کردیم نکاتی تامل‌برانگیز و حقایقی دردناک از آن را برای شما بازگو کنیم:

 

۱- کارخانه شنزن فاکس‌کان اصلی‌ترین کارخانه این شرکت در اطراف کلان‌شهر شنژن چین و منطقه لانگهوا است که مساحتی ۳.۶ کیلومتر مربع دارد. روزگاری در این کارخانه نزدیک به ۴۵۰ هزار نفر کار و زندگی می‌کردند اما امروز این تعداد کمتر شده است. در این کارخانه ساختمان‌های بلند، خوابگاه‌ها، نهارخوری، کافه‌تریا، و هر چیزی که یک شهر نیاز دارد؛ پیدا می‌شود. همانند یک شهر است که برخی محله‌هایش قدیمی و رنگ‌ورو رفته و برخی محله‌ها مرفه‌نشین و تازه‌ساخت و مدرن هستند.

۲- می‌گویند کارخانه شنزن فاکس‌کان مشهورترین کارخانه تولید و مونتاژ آیفون است ولی پنهان‌کارترین و مخوف‌ترین کارخانه دنیا هم هست. هیچ‌کس نمی‌تواند وارد آن‌جا شود. دیوارهای بلند کارخانه غیرقابل‌نفوذ‌اند و همه کارگران باید با کارت شناسایی وارد شوند. نگهبانان امنیتی همانند زندان‌ها در همه‌جا حضور دارند و رانندگان کامیون‌ها با اثرانگشت وارد کارخانه می‌شوند. هر حرکت مشکوکی در اطراف کارخانه سریعا بررسی و با واکنش روبرو می‌شود. تابلوهای هشداردهنده در بیرون کارخانه نصب شدند

۳- وضعیت کار در این کارخانه از سال ۲۰۱۰ تا کنون تغییر نکرده است. ۱۲ ساعت کار مداوم و پرفشار همراه با توهین و تحقیر و جریمه از سوی مدیران کارخانه و سخت‌گیری‌هایی که نهایتا به جنون و افسردگی و خودکشی ختم می‌شوند. یک کارگر باید روزی ۱۷۰۰ آیفون از زیر دست‌اش عبور کنند. یعنی سه آیفون در یک دقیقه و به مدت ۱۲ ساعت. برای برخی دیگر از کارگران این وضعیت ۶۰۰ تا ۷۰۰ آیفون در طور یک روز کاری است. کوچک‌ترین اشتباه با تحقیر و آبروریزی در جلوی دیگران همراه است. بیشتر کارگران فقط یک سال در فاکس‌کان دوام می‌آورند.

۴- فاکس‌کان را «تله روباه» می‌نامند چون همه را فریب می‌دهد. وعده دستمزد و اضافه‌کاری بیشتر و چند برابر در هنگام نیاز به مونتاژ آیفون‌های بیشتر به کارگران داده می‌شود ولی بعد هیچ‌اتفاقی نمی‌افتد. وعده مسکن رایگان و خورد و خواب داده می‌شود ولی بعدا مبلغی از حقوق بابت هزینه آب و برق یا جریمه کسر می‌گردد. به همین دلایل؛ گردش نیروی کار در آن‌جا بالا است و اکثر کارگران جوان هستند. بیشتر کارگران می‌گویند سرعت کار بالا است و فرهنگ مدیریتی ستمگرانه است.

 

۵- هنوز مرگ و خودکشی در فاکس‌کان ادامه دارد ولی خبری منتشر نمی‌شود. امروز یک نفر می‌میرد و فردا انگار هیچ‌ اتفاقی نیفتاده است و همه فراموش می‌کنند. این فرهنگ کار پراسترس، اضطراب، و تحقیر به افسردگی فراگیر دامن می‌زند و نهایتا به خودکشی منجر می‌شود. مدیران فاکس‌کان خودکشی‌ها را طبیعی و در حد استانداردهای دنیا و آمار و راقام‌های محیط‌های کاری می‌دانند.

۶- روی بسیاری از ساختمان‌ها و خوابگاه‌ها توری‌هایی نصب شده است که جلوی خودکشی کارگران را بگیرد. حصارهای قفس‌مانند در بالای سقف و پنجره‌های خوابگاه‌ها نصب شدند و قرار است جسدگیر باشند. البته؛ برخی از کارگران فاکس‌کان اعتقاد دارند کاری از دست توری‌ها برنمی‌آید و هرکس بخواهد می‌تواند خودکشی کند.

۷- برخی از بخش‌های کارخانه شهرمانند فاکس‌کان بسیار کثیف با بنیادات زنگ‌خورده و انواع مواد شیمیمایی و تسمه‌ها و وسایل کارخانه‌ای رها شده است. به نظر می‌رسد هیچ نظارتی نیست و هیچ‌کس هم اهمیت نمی‌دهد. آیفون و دیگر محصولات اپل از دل چنین مکانی به سراسر دنیا عرضه می‌شوند و این خودش یکی از تناقض‌های بزرگ دنیا است.

 

۸- در هر اتاق خوابگاه‌های کارخانه فاکس‌کان حدود ۸ نفر می‌خوابند. در گذشته؛ هر اتاق ۱۲ نفر می‌خوابیدند. فاکس‌کان از پرداخت بیمه تامین اجتماعی شانه خالی می‌کند و در زمان استخدام کارگران؛ باید تعهدنامه‌ای را امضا کنند که  اگر پیش از دوره آموزشی سه‌ماهه آنجا را ترک کنند، جریمه سنگینی از دستمزدشان کسر می‌کند.

۹- اعتراض‌های دسته جمعی نیز رخ می‌دهد. در سال ۲۰۱۲، ۱۵۰ کارگر روی سقف یکی از ساختمان‌ها جمع شدند و تهدید کردند که پایین می‌پرند. باز هم در سال ۲۰۱۶ یک گروه کوچک‌تر چنین اعتراضی داشتند. خبر این اعتراض‌ها به بیرون رسیده است وگرنه کارگران فاکس‌کان می‌گویند روزانه شاهد اعتراض و درگیری و خشونت و پلیس هستند. کارگری تحقیر می‌شود و در جلوی دیدگان همه شخصیت‌اش خرد می‌شود و اگر نتواند احساسات‌اش را مدیریت کند و آرامش روانی نداشته باشد؛ قضیه بالا می‌گیرد.

۱۰- در شهر فاکس‌کان هیچ‌کس شاد نیست و لبخند نمی‌زند؛ همه خسته و افسرده و له شده هستند. کارگران عموما مشکلات روانی دارند و پریشانی و زشتی و پلشتی از در و دیوار و چهره همه معلوم است. به قول یکی از کارگران سابق فاکس‌کان «اینجا جای خوبی برای انسان‌ها نیست». همه این‌ها وقتی بدتر می‌شود که آن سوی ماجرا اپل و آیفون باشد.