کودک آزاری می‌تواند به‌شکل آزار روحی و احساسی یا جنسی و جسمی باشد. همه فکر می‌کنند که کودک آزاری عملی مشخص و فیزیکی است، اما از ابعاد غیرفیزیکی آن غافل هستند. بی‌توجهی و غفلت از کودک نیز نوعی آزار است. درواقع، ابعاد کودک آزاری بسیار وسیع‌تر از آن است که تصور می‌شود. در خانواده‌هایی که معضل مصرف مواد مخدر یا الکل وجود دارد یا والدین با مشکلات روحی نظیر عصبانیت زیاد و خشم مهارنشدنی روبه‌رو هستند، کودکان تحت فشار و آزار زیادی قرار می‌گیرند. کودک آزاری می‌تواند عواقب بلندمدت یا کوتاه‌مدت داشته باشد و گاهی حتی به مرگ کودک هم منجر می‌شود. در بعضی موارد کودک حتی متوجه نمی‌شود که مورد آزار قرار گرفته است. با این مقاله همراه باشید تا در این باره بیشتر بدانید.

تعریف کودک آزاری

کودک آزاری بسیار گسترده است و متأسفانه در تمام اقشار با میزان درآمدهای مختلف، فرهنگ‌های گوناگون و قومیت‌ها رخ می‌دهد. این آزار می‌تواند در قالب فشار جسمی، روحی، کلامی یا جنسی به کودک وارد شود. یا اینکه به دلیل نادیده‌ گرفتن کودک باشد. هر نوع آزاری ممکن است آسیب‌های جبران‌ناپذیری به کودک برساند یا حتی منجر به مرگ کودک شود.

در آزار جسمی عامدانه فشارها و اذیت‌هایی نظیر سوزاندن، زدن، شکستن استخوان‌ها و… رخ می‌دهد. در آزار کلامی نیز کودک به آزارهای جنسی و جسمی تهدید می‌شود. خیلی از این آزارهای ممکن است سبب ضربه‌های روحی به کودک شود.

تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که کودکان زیادی قبل از رسیدن به ۱۸ سالگی متحمل کودک آزاری می‌شوند. آزار جنسی کودک یعنی کودک عامدانه در معرض مسائل جنسی قرار بگیرد، به‌نحوی که نتواند در مقابل آن اعتراضی کند یا اصلا درکی از آن شرایط داشته باشد. به این معنی که کودک توسط شخص دیگری وادار به انجام اعمال جنسی شده‌ است. این رفتار شامل لمس نامتعارف اعضای جنسی و سینه‌های کودک، نشان دادن اندام‌های جنسی به کودک، نوازش، آمیزش جنسی از طرق مختلف، چشم‌چرانی، نمایش محتوای مستهجن و عریانی در مقابل کودک می‌شود.

بی‌توجهی به کودک نیز وقتی اتفاق می‌افتد که نیازهای اولیه‌ی زندگی کودک تامین نمی‌شود، این‌ بی‌توجهی ممکن است عامدانه باشد یا ناشی از بی‌توجهی کامل به شرایط سلامتی و رفاه کودک باشد. بی‌توجهی‌های فیزیکی مانند عدم تامین غذا، لباس، سرپناه و سایر نیازهایی از این دست، یکی از مصداق‌های بی‌توجهی است. بی‌توجهی عاطفی دریغ کردن محبت، عشق و علاقه را شامل می‌شود. بی‌توجهی پزشکی نیز زمانی است که نیازهای پزشکی و مراقبتی از کودک دریغ می‌شود.

یکی دیگر از انواع کودک آزاری تحت فشار قرار دادن کودک ازنظر مسائل مذهبی است. افراطی‌گری در تعلیم و اجرای دستورات دینی نیز می‌تواند در مجموعه کودک آزاری قرار بگیرد که عبارت‌اند از فشارهایی غیرمنطقی و غیرمقبول که حتی مذهب نیز والدین را از این کار منع کرده‌اند، اما والدین ناآگاه کودک را قبل از رسیدن به سن تکلیف و کسب آمادگی تعالیم دینی تحت فشار قرار می‌دهند.

نشانه‌های کودک آزاری

در بعضی از موارد تشخیص کودک آزاری کمی دشوار می‌شود. کودکان در این موقعیت‌ها از ابراز و بیان آنچه برای‌شان رخ داده، عاجز می مانند، زیرا فکر می‌کنند که کسی حرف‌شان را باور نمی‌کند و تقصیرکار شناخته خواهند شد. ضمن اینکه، گاهی‌اوقات آزار از ناحیه افراد آشنا و کسانی رخ می‌دهد که کودک به آنها علاقه‌مند است. از سوی دیگر والدین نیز علاقه و جرئت رویارویی با این مشکل را ندارند و ترجیح می‌دهند این قبیل موضوعات را پیگیری نکنند.

اگر در موردی احساس کردید که کودک آزاری رخ داده است، باید سریعا اقدام کنید و کودک را نزد متخصصان و مشاوران باتجربه‌ای ببرید که می‌توانند این مشکل را حل کنند. هر چه درمان سریع‌تر آغاز شود، امکان آسیب بیشتر کودک کاهش خواهد یافت. پس از محرز شدن آزار، حتما باید کودک را ازنظر جنسی و جسمی معاینه کرد. تا ۷۲ ساعت بعد از حادثه امکان معاینه دقیق اوضاع وجود دارد. یادتان باشد هر چقدر که آزار به کودک بیشتر ادامه پیدا کند، امکان درمان و بهبودی او کم‌تر خواهد شد.

تغییرات رفتاری و جسمی کودک می‌توانند نشانه‌هایی از آزار دیدن باشند. اگر به چیزی در اندام یا رفتار او مشکوک شده‌اید، سریعا از طریق معاینه رسمی این تغییر را پیگیری کنید. به موارد زیر در مورد کودکان دقت کنید:

    نشانه‌های آزار جسمی: هر گونه زخمی که علت آن نامشخص است (کبودی، سوختگی، شکستگی، زخم و آسیب در سر یا شکم).

    نشانه‌های آزار جنسی: رفتارهایی که نشان از ترس او دارند (کابوس، افسردگی، ترس‌های بی‌مورد و عجیب، میل به گریختن)، خیس کردن رختخواب، دردهای شکمی، عفونت مجاری ادراری، خونریزی و درد در ناحیه تناسلی، ابراز رفتارهای جنسی که با سن کودک هم‌خوانی ندارد.

    نشانه‌های آزار عاطفی-احساسی: تغییر در سطح اعتمادبه‌نفس، سردرد و دل‌دردهایی که اساس واقعی ندارند، ترس‌های غیرعادی و میل به فرار و گریختن.

    نشانه‌های نادیده گرفته شدن احساسی:‌ لاغر ماندن، رشد کافی نداشتن، پرخوری و ابراز افسردگی در رفتارها.

دلایل کودک آزاری

ترکیبی از دلایل فردی، منطقی و اجتماعی باعث کودک آزاری می‌شود. اگرچه کودکان بی‌گناه هستند، اما بعضی از دلایل کودک آزاری ریشه در ویژگی‌های فردی و شرایط کودکان دارد. مانند:

    مشکلات و عقب‌ماندگی‌های ذهنی یا جسمی کودک که فشار زیادی بر مراقبان او وارد می‌کند؛

    انزوای اجتماعی خانواده‌ها؛

    درک نادرست خانواده از نیازها و رشد کودک؛

    تجارب تلخ والدین از آزار در مورد خودشان؛

    فقر و عوامل اجتماعی-اقتصادی مانند بیکاری؛

    آشفتگی و ازهم‌پاشیدگی خانواده، خشونت رفتاری والدین یا ناپدری-نامادری؛

    فقدان یک‌پارچگی و همبستگی خانوادگی؛

    مصرف مواد مخدر در خانواده؛

    روابط دور و منفی میان اعضای خانواده؛

    رفتارهای نامناسب والدین و تعاملات منفی؛

    وجود ناپدری-نامادری در خانواده و یا مادر/پدری تنها؛

    مشکلات روحی والدین مانند: افسردگی و…؛

    خشونت‌های عمومی و اجتماعی.

درمان کودک آزاری

اگر احساس کردید که کودکی مورد آزار قرار گرفته است، سریعا باید با پزشک متخصص کودکان یا مشاوران خبره در این زمینه تماس بگیرید. پزشکان و مشاوران باید در صورت مشاهده هر گونه آزار، سریعا وضعیت را به مراجع قانونی و اجتماعی ذی‌ربط گزارش کنند. ضمن اینکه آنها اطلاعات دقیقی نسبت به پیگیری ماجرا در اختیارتان قرار خواهند داد.

این افراد در صورت نیاز می‌توانند به‌عنوان شاهد در دادگاه نیز حضور یابند. هر چه پیگیری‌های لازم در مورد علت و روند کودک آزاری سریع‌تر انجام شود، امکان بهبود کودک بیشتر خواهد بود. سایر اعضای خانواده نیز باید با مشاور صحبت کنند تا روش و شیوه برخورد با کودک را بهتر بدانند. درصورتی‌که مجرم، فردی از اعضای خانواده باشد، این فرد نیز باید تحت درمان و مشاوره قرار بگیرد.

اگر کودک شما مورد آزار قرار گرفته است، ممکن است شما تنها شخصی باشید که بتوانید به او کمک کنید. انکار شرایط پیش آمده، همه‌چیز را بدتر می‌کند، پس گزارش دادن آزار احتمالی کودک را به تاخیر نیاندازید. اگر اجازه بدهید آزار کودک ادامه بیابد، شانس او را برای بهبود کامل کمتر می‌کنید. در هر نوع آزاری که پیش آمده، امنیت کودک بالاترین اولویت را دارد. پس سعی کنید محیطی آرام و امن برایش فراهم کنید.

در بسیاری از موارد، کودکانی که مورد آزار واقع شده‌اند یا به آنها بی‌توجهی شده است، بیشتر از آنکه از نظر فیزیکی آسیب ببینند، متحمل فشارهای احساسی زیادی می‌شوند. کودکانی که تجربه‌ی کودک آزاری دارند یا به‌شدت با آنها بدرفتاری شده، احتمالا منزوی می‌شوند، خشونت‌طلبی را در خود رشد می‌دهند یا به خودکشی می‌اندیشند. کودکانی که سن بیشتری دارند ممکن است به سمت مصرف مواد مخدر یا الکل کشیده شوند، سعی کنند از خانه فرار کنند یا دیگران را مورد آزار قرار دهند. هر چقدر کودک کم‌سن‌تر باشد و با تجاوزکننده روابط نزدیک‌تری داشته باشد، این مشکل حادتر خواهد بود. اگر درمان به‌درستی صورت نگیرد، کودکان در زندگی آینده خود به‌ویژه در زندگی مشترک یا در زمینه مسائل جنسی با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو خواهند بود، ممکن است به افسردگی دچار شوند یا مرتکب خودکشی شوند. با مداخله و درمان به موقع، ممکن است از چنین آثاری جلوگیری شود.