سرمایه گذاری خطرپذیر (Venture Capital) در طرح های دانش بنیان

سرمایه خطرپذیر (Venture Capital)، سرمایه‌ای است که به همراه کمک‌های مدیریتی، در اختیار شرکت‌های جوان، کوچک، بسرعت در حال رشد و دارای آتیه اقتصادی قرار می‌گیرد. سرمایه گذاران خطرپذیر بطور عمده:

 شرکت های درحال رشد و تازه تاسیس را تامین مالی می کنند.

 سهام شرکت را خریداری می کنند (تامین مالی از طریق دارایی)

 در توسعه محصول یا خدمات جدید کمک می کنند.

 با مشارکت فعال در شرکت ایجاد ارزش می کنند.

 با انتظار سود بالاتر، ریسک های بیشتر را می پذیرند.

 گرایش بلندمدت دارند.

در واقع VC واسطه مالی میان موسسات سرمایه‌گذار اصلی (صندوق‌های دارای امکان سرمایه‌گذاری نظیر صندوق‌های بازنشستگی، بانک‌ها، موسسات بیمه و… ) و شرکت‌های بسرعت در حال رشد نوآوری- محور است. عموما موسسات سرمایه گذار اصلی، بعنوان شریک با مسئولیت محدود(Limited Partner) عمل می‌نمایند و VC نقش شریک مدیریتی(General Partner) را ایفا می‌کند و مسئولیت فعالیت‌هایی که از طریق منابع مالی LP انجام می‌شود را عهده دار است.

برتری شرکت‌های کوچک و متوسط نسبت به شرکت‌های بزرگتر، در شیوه عملکرد سازمانی آنهاست. شرکت‌های کوچک انعطاف پذیر‌ترند، نسبت به تغییرات خارجی از خود واکنش نشان می‌دهند و از ارتباطات داخلی کارامدتری برخوردارند. لیکن از بُعد مدیریتی و فنی و کمبود منابع مالی با مشکل مواجهند. عموما این شرکت‌ها در دستیابی به منابع تامین مالی از طریق وام‌های بانکی و سایر کانال‌های سنتی تامین مالی موفق نیستند زیرا اندازه کسب‌وکار و میزان امنیت آن، از جمله مهمترین شاخص‌های ارزیابی بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری هستند، طوری که مدیران بانک‌ها، کسب‌وکارهای بزرگتر را به کوچکتر ترجیح می‌دهند. شرکت‌های کوچک و جدید نزد بانک‌ها، هم از نظر فنی و هم از نظر جایگاهشان در بازار چندان معتبر نیستند و این امر ارزیابی‌های بانک‌ها را با مشکل مواجه می‌کند. از سوی دیگر بانک‌ها برای اعطای وام، متحمل هزینه بررسی، راهبری و پیگیری اعتبارات نیز می‌شوند، لذا اعطای وام‌های بزرگتر نسبت به کوچکتر، برای بانک‌ها مقرون به صرفه‌تر است.

سرمایه‌گذاران خطرپذیر مدیران خبره ریسک سرمایه‌ها هستند و از نوآورترین و امیدبخش‌ترین شرکت‌ها حمایت مالی و مدیریتی به عمل می‌آورند. این حمایت‌ها از ایده‌های جدیدی است که قادر به تامین مالی از طریق بانک‌ها نیستند و محصولات و خدمات را از طریق مشارکت در مدت زمان ۵ تا ۸ سال به نتیجه می‌رسانند. در واقع زمانی که سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد، سرمایه‌گذار مالک بخشی از سهام شرکت سرمایه‌پذیر می‌شود که عملا تا زمان بلوغ شرکت(۵ تا ۸ سال بعد) غیر قابل نقد کردن است. در عین حال شرکت مبتنی بر فناوری، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های بیشتر نیز هست که معمولا هر سال یا هر ۲ سال یکبار بر اساس ارزشگذاری توافق شده اتفاق می‌افتد. لیکن تا زمانی که شرکت اکتساب نشده یا وارد بازار سرمایه عمومی نشده است، نمی توان ارزش دقیقی برای آن تعیین نمود.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر از شرکت‌ها در ساده‌ترین حالت ـ کارآفرین با ایده‌ای که بصورت برنامه کسب‌وکار مطرح شده ـ تا شرکت‌های مستقل بلوغ‌یافته را حمایت می‌نمایند. حمایت سرمایه‌گذاری خطرپذیر فراتر از سرمایه صِرف است؛ زیرا این سرمایه‌گذاران بطور فعالانه در امور شرکت دخیل می‌شوند وعمدتا یک کرسی هیئت مدیره را در اختیار دارند. موفقیت این شرکت‌ها نیز در گرو همکاری فعالانه VC‌ است. در مورد شرکت‌های نوپا برگزاری جلسات روزانه با مدیران شرکت نیز متداول است و به این جهت تعداد سرمایه‌گذاری‌های هر VC محدود می‌باشد.

 صندوق‌های غیردولتی پژوهش و فناوری

طبق آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۰۰ برنامه سوم توسعه کشور، حمایت ایجاد صندوق‌های پژوهش و فناوری در دستورکار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری قرار گرفت و این صندوق‌ها با هدف سرمایه‌گذاری در طرح‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان بوجود آمدند. همچنین در آیین نامه اجرایی ماده ۴۴ قانون رفع موانع تولید رقابت­ پذیری و ارتقای نظام مالی کشور نیز ایجاد و توسعه صندوق های پژوهش و فناوری مورد تاکید قرار گرفته است و مطابق ماده ۵ اساسنامه مصوب پیرو این آیین نامه، موضوع فعالیت صندوق‌ها عبارت است از :

 ارایه خدمات مالی و تسهیلاتی به اشخاص حقیقی و حقوقی به صورت یارانه، تسهیلات کوتاه‌مدت و بلندمدت، پرداخت تمام یا بخشی از سود تسهیلات و جرایم متعلقه و ارایه خدمات ضمانت‌نامه‌ای برای اجرای طرح‌های پژوهشی، فناوری، نوآوری و تجاری‌سازی نتایج پژوهش‌ها.

 جذب و یا هدایت منابع مالی دولتی، بانک‌ها و مؤسسات اعتباری مجاز و سایر صندوق‌ها در راستای اهداف و وظایف و اختیارات صندوق.

 سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) در طرح‌های پژوهشی و فناوری.

 مشارکت و سرمایه‌گذاری در ایجاد، توسعه، راهبری و توانمندسازی شرکت‌های پژوهشی و فناوری و دانش‌بنیان.

 تضمین پرداخت تعهدات و اقساط طرح‌های پژوهشی و فناوری در قرارداد به منظور تسریع و تسهیل در اجرای طرح‌ها و قراردادها و توثیق و ترهین اموال و دارایی‌ها به‌منظور جلوگیری از وقفه در اجرای طرح‌ها.

 همکاری با مؤسسات و نهادهای داخلی و خارجی و عضویت در مجامع تخصصی مرتبط در راستای اهداف صندوق.

 اخذ و اعطای کارگزاری و عاملیت منابع مالی اشخاص حقیقی و حقوقی دولتی و غیردولتی در حوزه پژوهش و فناوری.

 ارایه خدمات ارزیابی و امکان‌سنجی طرحهای کسب‌وکار و نظارت، ارزش‌گذاری پروژه‌ها و طرح‌های پژوهشی و فناوری.

 مشارکت در تدوین سیاست‌ها و اولویت‌ها و مقررات مرتبط با اهداف صندوق‌ها در کشور و کمک به ساماندهی و هم‌افزایی حمایت‌های موجود در کشور.

مطابق این آیین‌نامه تا کنون ۱۸ صندوق تاسیس شده است که رسالت آنها را می‌توان مشابه رسالت VC‌ها در نظرگرفت. همچنین به منظور اعطا و لغو مجوز، هدایت و نظارت بر فعالیت‌های صندوق‌ها کارگروهی تشکیل شده است که رئیس هیات مدیره انجمن سرمایه گذاری خطرپذیر، عضو این کارگروه است.